November 15, 2010

पूर्णविराम

उसको टाउको जोडले दुखिरहेको छ । क्रोसिनले पनि उसको टाउको दुख्न कम भएको छैन । ऊ अस्पतालबाट आएको दुई दिन भइसकेको छ । तर पनि उसको मस्तिष्क अस्तव्यस्त छ । शरीर अस्वस्थ्य छ । शरीरको मात्र विमार भए डाक्टरहरूले निको पार्न सक्थे होलान् । तर मनको विमार निको पार्ने खै कहाँ छ र ठाउँ अनि कुन छ औषिधि - यदि पाउने भए ऊ घिस्रदै जान्थी होला । तर उसलाई थाहा छैन । बरु उसलाई उसको विगतले घिसार्दै पुर्याउँछ आफ्नो गाउँ इलाममा । जनयुद्धले देश जर्जर भएको बेला थियो । बन्दव्यापार केही चल्न सकेको थिएन । युवाहरू माझ छापामार हुनुपर्ने त्रासले दिनरात सताइरहन्थ्यो । भर्खर बिहे भएको थियो उसको प्रदीपसँग । गाउँघरमा माओवादीको जनयुद्धले नयाँनयाँ सन्त्रास फैलाइरहेको हुन्थ्यो । कहिले आक्रमणको हल्ला, कहिले चन्दाको हल्ला, कहिले अपहरणको हल्ला । गाउँघरमा सबैभन्दा बढी युवाहरूलाई बस्न कठीन भएको थियो । उसको सासूससुरालाई आफ्नोभन्दा बढी लाउँलाउँ, खाउँखाउँ भएका भर्खर बिहे भएको छोराबुहारीको पिर थियो । सासूससुराको सल्लाहअनुसार दुवैजना काठमाडौँ आएर व्यवसाय गर्ने सल्लाह भयो । सासूससुराले केही रकम व्यवसाय गर्न दिएपछि दुवैजना काठमाडौ आए - प्रदीप र सिर्जना ।
एकछिनमा मोबाइलको घन्टी बज्छ ।
'हेलो, सिर्जना !'
'हेलो आरती दिदी !'
'तिमीलाई कस्तो छ -'
'ठीक भइसकेको छैन ।'
'हेर न ! आज फेरि एउटा डिमाण्ड छ , तिमी विमारी छौ । संगीता र रोजी पनि पोखरा गएका छन् । तिमी जान सक्छौ कि -'
'हुन्न हुन्न दिदी म जान सक्दिनँ । अरू कसैलाई पठाउनु ।'
यति भनिसकेर उसले मोबाइल अफ गरी ।
उसलाई आरती दिदीदेखि भित्रदखि नै रिस उठेर आयो । यो सब घटनाको प्रेरणास्रोत तिनै थिइन् । तिनीसँग भेट नभएको भए आज उनले यो दिन देख्नुपर्ने थिएन । तर आरतीदिदीप्रतिको आक्रोश ऊ कतै व्यक्त गर्न सक्दिनथी । ऊ कुण्ठित मन लिएर पश्चातापको आगोमा जलिरही । उसको जलन धुवाँधुवाँ भएर स्मृतिको आकाशमा यसरी फैलन थाल्यो ।

पहिलापहिला मोबाइलको घन्टी बज्ने गर्दथ्यो । ऊ उठाउँथी ।
'हेलो सिर्जना !'
'हेलो आरती दिदी !'
'अँ हेर न आज तिमीले होटल र्याडिसनमा जानुपर्ने भएको छ ।'
उसले कतिचोटि भनिसकेकी थिई आरती दिदीलार्इ, अब ऊ यो पेशा गर्दिन भनेर । तर आरती दिदीले पटक्कै मानेकी हैनन् - 'हेर् सिर्जना, मिस्टर यादव र उसका साथीहरूको माग तिमी नै छौ । अरूको नाम लिदा उनीहरू नाक खुम्चाउँछन् । तिम्रो नाम लिने बित्तिकै उनीहरू खुसी हुन्छन् । जाउ न आज एक पल्टलाई ।'
यसो गर्दागर्दै ऊ लाचार भएर यो पेशा छोड्न सकेकी थिइन । यो पेशामा लाग्नाले नै आज उसले यो हविगत भोग्नु परिरहेछ । उसले दुईदिन अगाडि ठूलो दुर्घटना बेर्होनु परेको थियो । त्यसैले उसको मन भारी छ, तन भारी छ । त्यो भारी बिसाउने यत्रो संसारमा उसले कतै ठाउँ भेटेकी छैन । वन डढेको सबै देख्छन् तर मन डढेको कोही देख्दैन भनेको यही रहेछ । हुन त उसको वन नै डढेको भएपनि देख्नेवाला कोही थिएनन् । आफनै लोग्नेले यत्रो नाटक गरेर उसको जीवनको पर्दा नै च्यातिदिएपछि अरु कुरा नै के बाँकी रह्यो र -यो नाटकको पात्र कोको थिए - नाटक कसरी रिहर्सल भयो कहाँ भयो -उसले केही थाहा पाउन सकिन । उसलाई मात्र यो थाहा छ यो नाटकको प्रमुख पात्र उसको लोग्ने हो र यो नाटक वियोगान्त हो ।
गाउँबाट काठमाडौ आएपछि उसको लोग्ने र ऊ भएर जुत्ता पसल खोलेका थिए । नयाँ ठाउँमा बजार भाउ बुझ्न नसक्दा, व्यवसायको अनुभव पनि नबटुलेको उनीहरूलाई पसल चलाउन हम्मेहम्मे भयो । दिन पर दिन पसल घाटामा जान थाल्यो । अब अन्य विकल्प केही थिएन । युवाहरू विदेशिने भाइरल रोगले उसको लोग्नेलाई पनि छोयो । जेनतेन रिन काढेर उसको लोग्ने अरब गयो । अब सिर्जना एक्ली भई । हावा खाँदा पनि पैसा तिर्नुपर्ने काठमाडौँमा सिर्जनालाई बाँच्न धौधौ भयो । त्यसपछि उसले आफूलाई जीवित राख्न डिपार्टमेन्ट स्टोरमा काम गर्न थाली । अब उसको दैनिकी डिपार्टमेन्ट स्टोरमा बित्न थाल्यो ।
एकदिन अचानक डिपार्टमेन्ट स्टोरमा एउटा घटना घट्यो । उसले सामान राम्रोसँग मिलाएर नराखेको भनी साहूले निकै झपार्यो । त्यहीबेला डिपार्टमेन्टमा सामान किन्न आएकी ग्राहक आरती दिदीसँग उसको भेट भएको थियो । आरती दिदीले यो सब देखिरहेकी थिइन् । उनले बोलाएर सोधिन् - 'तिमी अन्त काम गर्र्छौ -' उसले सजिलै भनिदिएकी थिई 'गर्छु भनेर । त्यसपछि आरती दिदीले फोन गर्न उसलाई भिजिटिङ्ग कार्ड छोडिदिएकी थिइन् । यसरी आरती दिदीसँग उसको भेट भएको थियो । आरती दिदीले नै उसलाई खानबस्नका लागि कोठा मिलाइदिएकी थिइन् । ऊ आरती दिदीसँग होटलतिर घुम्न र रमाउन थाली । राम्राराम्रा लुगा, मीठोमीठो खानेकुरामा नशा बस्दै गयो । वास्तवमा जीवन पनि त एउटा नशा नै त हो नि । नशामा लागेको बेला मानिसले केके गर्छ उसैलाई होश हुदैन रहेछ । अहिले ऊ सोच्दैछै, नशामा लागेको बेला कुन बेला उसले यो पेशा अपनाइ उसलाई पत्तै भएन ।
पहिलो दिन आरती दिदीले उसलाई तीन हजार हातमा राखिदिँदै भनेकी थिइन् -
'लौ हेर सिर्जना ! तिमीले डिपार्टमेन्टमा काम गर्दा महिना दिनको तलब एकै पल्टमा । फेरि फाल्टो टिप्स अनि फाइभ स्टार होटलको खाना, खाउ मोज गर ।'
उसले ती नोटहरू हातमा लिएर निकैबेर हेरिरही । हजारका नोट यसरी हातमा नपरेको धेरै भइसकेको थियो उसको । अहिले आरती दिदीको पैसामा नै खाने,बस्ने र घुम्ने गरिरहेकी थिई । उसको लोग्नेले कमाएको पैसा सिधै साहुलाई पठाउथ्यो जहाँबाट उसले ऋण लिएको थियो । उसले कसरी गुजारा गरिरहेकी छे भनेर घरकाले कहिले सोधेनन भने लोग्नेले पनि कुनै चासो नै राखेन । ऊ सोच्दथी माइतकाले त पाले पुण्य मारे पाप भनेर जिम्मा लगाएका उसलाई घरकाले त पक्कै सोध्नुपर्ने हो नि 'सिर्जना काठमाडौँको ठाउँमा के गरी बाँचेकी छौ ?' भनेर । तर प्रश्नको ठेलीबाट उठेको उत्तरको पहाडले आफैलाई किच्ला भन्ने डरले कसैले साधेनन् । त्यो अभाव र गरिबीको पहाड आफैले बोक्ने निर्णय गरी सिर्जनाले । त्यसैले उसले आफूलाई निरीह बनाइ कसैको अगाडि हात फैलाउन पनि चाहिन ।
अहिले उसलाई निकै गारो भइरहेको थियो ती कागतका नोटहरू समाउन । लाग्थ्यो ती कागतका नोट होइन् उसको जीवन तवाह गर्ने बम हुनु पर्छ । त्यसैले ऊ उचाल्न सकिरहेकी छैन । त्यहीबेला उसको कानमा आरती दिदीको उच्चस्वर बम पड्केकोझै गरी पड्किन पुग्यो -'आनाकानी होइन अब यो कोठाको भाडा, खानेव्यवस्था तिमी आफैले मिलाउनुपर्छ । हेर् काठमाडौको ठाउँमा बाँच्न सजिलो छैन ।' ऊ झसङ्ग भएर झस्की । आरती दिदीप्रतिको कृतज्ञताले उसले केही बोल्न सकिनँ । उसले केही बोल्न खोजी तर बोल्नलाई वाक्यहरू घाँटीमा नै अनशन बसेझै लाग्यो उसलाई । ऊ आरती दिदीप्रति यति अनुग्रहित थिई कि उसले आरतीलाई नकरात्मक शब्द बोल्न अघि आफनो धडकन छाम्नु पर्दथ्यो । त्यो वाक्यले कतै चलिरहेको धडकन बन्द हुने हो कि भनेर सयौँ पटक सोच्नु पर्दथ्यो ।

साँच्चै हो काठमाडौँको ठाउँमा बाँच्न सजिलो छैन । पाइलाभन्दा अघि पैसा दौडिसक्छ । पैसा छैन भने शरीर मूर्तिवत् हुन्छ अनि जड भैदिन्छ जीवन । अनि कसरी चलायमान हुन्छ जीवन । साच्चै ती हजारका नोटहरूले उसको जीवन चलायमान बनाउन थाल्यो । चलायमान मात्र होइन नयाँनयाँ स्वाद र रङ्गिन दिनहरूमा दिन उड्न थाले । सुरुसुरुमा उसलाई निकै गारो भयो । मध्यमवर्गीय परिवारमा हुर्केकी ऊ, समाजमा एकप्रकारको सम्मानित जीवन थियो उसको । ऊ आफ्नो इज्जत, सम्मानमा बाचेकी थिई ।
पहिलो दिन एक्कासि परपुरुषको अगाडि नाङ्गिनुपर्दा निकै नर्भस भएकी थिई । तर उसको यो सौभाग्य थियो कि पहिलो ग्राहक बौद्धिकस्तरको निकै परिपक्व व्यक्ति परेको थियो । उसले सिर्जनासँग उसको मनोविज्ञान बुझेर भावानात्मक सम्बन्ध राख्यो । उसले सिर्जनाकोअगाडि आफूलाई अलिकति खोलिदियो जसले गर्दा सिर्जनाबाट विश्वास र सहनुभूति पाउन उसलाई गारो भएन । सिर्जनालाई उसले आफूप्रति आर्कषित गरको थियो । ऊ स्वास्नी विदेश गएकी गैर सरकारी सस्थामा काम गर्ने अर्धवैशे पुरुष थियो । उसले सिर्जनामा आफ्नो छाप यसरी छोडेको थियो घर फर्केपछि पनि सिर्जना उसैको कुरा सम्झिरहेकी थिई । पहिलो भेटमा उसले सिर्जनालाई कुनै फिजिकल टच गरेको थिएन, मात्र आफ्ना बारेमा केही कुरा सुनाएको थियो र प्रशस्त जोक्सहरू सुनाएको थियो । पहिलो दिन डर उसको तिनै जोक्सहरूमा हाँसो सँगसँगै उडेको थियो । त्यसपछि सिर्जना आफै ऊप्रति तानिदै गई । उसलाई भेटेर आएको पहिलो दिन उसलाई सहीनसक्नु भएको थियो । भित्र कतै आगो बलेजस्तो ऊ रातभर सुत्न सकेकी थिइन । उसले आगो कम गर्न उत्तेजित भिडियोका रिमिक्स गीतहरू हेरेर रात बिताएकी थिई । लोग्नेले छोडेर गएको डेढ वर्षमा कतिपय रातहरू उसले यसरी नै बिताएकी थिई ।
भोलिपल्ट उही पुरुषले बोलाओस् भन्ने उसले चाहेकी थिई । नभन्दै उसले नै सिर्जनालाई नै फोन गर्यो । सिर्जनाको शरीरभरि अतृप्त यौनले विष फैलाइसकेको थियो । अब उसले आफूलाई तृप्तिको अग्नीमा आफूलाई हामिदिने विचार गरी । यही सोच बनाएर ऊ अधवैशेलाई भेट्न होटलमा गई । ऊ आफू पनि केही पढे लेखेको भएर होला ग्राहकसँग डिल गर्ने तरिका सिक्दै थिई । उक्त अधवैशेलाई स्त्रीहरूलाई रिझाउने कला निकै आउँदथ्यो । शायद ऊ यो कुरामा पोख्त थियो । त्यसैले पनि पहिलो भेटमा नै उसले सिर्जनाको खुट्टादेखि लिएर शिरसम्म प्रशसाको बाढीले पुरेको थियो । आज पनि उसले पहिलो भेटमा नै सिर्जनाको सकुन्जेल र भ्याएसम्म प्रशंसा गयो । सिर्जना रोमाञ्चकताको बायुयानमा उडान भरिरहेकी थिई । उसका अङ्गहरू सिरिङ्गसिरिङ्ग गर्दै थिए । यस्तो अनुभूति उसले आफ्नो लोग्नेबाट पनि पाएकी थिइन् । उ आफ्नो अतृप्त यौनआकाक्षा उही अधवैशबाट तृप्त पार्न चाहन्थी । ऊ आफ्नो शरीर सुम्पन आतुर थिई । कुनबेला उक्त पुरुषले आफूलाई यौनका लागि आमन्त्रण गर्ला भनेर प्रतिक्षामा अधीर थिई । कुन बेला आफ्ना शक्तिकुण्डलाई उसका अग्निजस्ता ब्रम्हस्त्र प्रहारगरी शान्त पर्ला भन्ने आकाङ्क्षामा थिई । केही छिनको वार्तालापपछि उक्त पुरषले उसका मुलायम हातहरू समाएर मुर्सान थाल्यो । यसो गर्दा उसको शरीरमा हजारौ भोल्टको विधुत उर्जा उत्पन्न भएझैँ लाग्यो । त्यसपछि उसले आफूलाई थाम्न सकिन । स्वयम नै अधवैशको गलामा कस्सिएर बेरिइसकेकी थिई । अधवैशेलाई के चाहियो र ऊ त यही समयको प्रतिक्षामा थियो । उसका औलाहरू सिर्जनाका प्रत्येक अङ्गअङ्गमा सल्बलाउन थाल्यो । ठूलो बाढी थामेर बसेको बाँध अहिले भत्केको थियो । केही समयको अस्तव्यस्ततापछि सिर्जनाले ठूलो तृप्ति पाएको महसुस गरी । यसरी उसलाई पहिलो चाटिको अनुभूतिले आनन्दको शिखर चढाएको थियो । त्यसपछिका कतिपय घटनामा उसले यस्तो अनुभूति पाउन सकेकी थिइन । त्यसबेला आफू बेचिनु परेको भान हुन्थ्यो उसलाई र सारै नरमाइलो लाग्दथ्यो । तर पनि ऊ पेशेवर नभएकी हुनाले ग्राहकसँग एउटा समझदारी हुन्थ्यो जसले गर्दा उसलाई बेचिएको होइन बरु आफूले आत्मसन्तुष्टि लिईरहेको महसुस गर्ने गर्दथी । त्यसकारणले पनि उसँग आउने ग्राहकले पनि ऊबाट भरपुर आनन्द लिन्थे । त्यसैले पनि उसको डिमान्ड हुने गर्दथ्यो । ऊ बिभिन्न किसिमको ग्राहकसँग यौनको नयाँनयाँ स्वाद लिँदै गई ।
उसले सोचेकी थिई केही दिनको कुरा हो सब ठीक भइहाल्छ । प्रदीप आउन्जेल सब ठीक हुनेछ । यसरी ऊ दलदलमा फस्दै गई । न त उसलाई समय उडेको पत्तो भयो न त उसको जीवनले कुनै नौलो नियतिको खेल खेल्दै छ भन्ने महसुस भयो । बस ऊ जीवनको रङ्गमा प्रत्येक दिन होली खेल्दै गई त्यसमा पनि नयाँ नयाँ चोली फेर्दै ।
विभिन्न प्रकारको ग्राहकसँग डिल गर्ने क्रममा एकपल्ट उसले अनौठौ ग्राहक भेट्टाएकी थिई । उक्त ग्राहक मात्र छब्बीस सत्ताइस वर्षको लाग्दथ्यो । उसले उसलाई नगरकोटको एउटा रिसोर्टमा लगेको थियो । सिर्जनाले भनेजति पैसा उसले चुक्ता गरिसकेको थियो । ऊ सिर्जनासँग धेरै बोल्न चाहेको थिएन । किन हो सिर्जनालाई यो कुराले अचम्म लागेको थियो । धेरै समय खाने र केही समय औपचारिक गफ गर्नेमा बितेको थियो । अन्त्यमा उसले एउटा प्रस्ताव राख्यो । त्यो थियो सिर्जनाको नग्न शरीर हेर्ने । यो कुरा सिर्जनालाई कुनै प्रधानमन्त्रीको चुनाव थिएन यो अति सजिलो थियो त्यसै पनि परपुरुषको अगाडि नाङ्गिनुमात्र नभई यौनप्यास बुझाउनुपर्ने पेशामा यो कुनै गारो थिएन । तर सिर्जनालाई यो कुरा निकै रहस्यमय लागि रहेको थियो । अहिलेसम्म उसले यस्तो ग्राहक भेटेकी थिइन । प्राय सबै यौनको लागि कामातुर मात्र भेटेकी थिई । तर यो सजिलो काम पनि उसलाई निकै गारो लागि रहेको थियो त्यो के थियो भने उसको दाहिने छातीमा रहेको कालो कोठी कसरी लुकाउने भनेर । उसलाई ठूलो समस्या परेको थियो । प्राय ऊ त्यो कोठी लुकाउने गर्दथी । यौन उन्मादमा आतुर रहेका ग्राहकहरू त्यो कोठीको खासै चासो पनि राख्दैनथे । तर उत्त पुरुषले किन आफ्नो नग्न शरीर हेर्न खोज्यो यो उसलाई निकै रहस्यमय लागेको थियो । एकातिर उत्त पुरुषले आफूले चुक्ता गर्नुपर्ने पैसा चुक्ता गरिसकेको हुनाले नदेखाउने कुरा नै हुदैनथ्यो ।
उसले शरीरको सम्पूर्ण भाग देखाई तर दाहिने छातीको भने कपडाले छोपिरही । उक्त पुरुषले आफै आएर कपडा हटाएर हेर्यो । यस कुरालाई उसले नकार्न सकिन । पछि उसले खासै केही गरेन र केही भनेन पनि मात्र यति भन्यो 'म स्त्रीको नग्न शरीरको चित्र बनाउँदैछु त्यसैले तपाईँको शरीर हेर्न चाहेको हुँ । माफ गर्नु होला मेरो अरु कुनै उद्देश्य छैन ।' यति भनेर ऊसले घर र्फकने इच्छा व्यक्त गर्यो ।
घर आएपछि सिर्जनालाई कताकता यो घटनाले बिथालिरह्यो । कतै यसमा कुनै षडयन्त्र छ कि भनेर ऊ निकै गम्भीर बनेकी थिई । कतै उसैको श्रीमानले जासुसीको रूपमा उक्त व्यक्तिलाई पठाएको हो कि - उसलाई निकै शका लागेको थियो । यो कुराले उसको दिमागमा धेरैदिनसम्म विलेनको रोल खेलिरह्यो । तर उसले आफ्नो सम्पूर्ण जीवन नै दाउमा लगाएर अपनाएकी पेशामा विलेनलाई हराइदिई र त्यो दनावलाई पूर्णरूपले दिमागबाट डिलिट गरिदिई । उक्त घटनालाई उसले विस्मृतिको सागरमा लगेर अर्घ दिईसकेकी थिई र त्यो किनारा लागिसकेको थियो । तर यस घटनाले भित्रभित्रै आफ्नो जाल फिजाइसकेको उसले थाहा पाउन नै सकिन । अब त्यो रहस्यमय घटनाका रहस्यहरू बिस्तारै पर्दामा देखिन तम्तयार थिए । उसका रहस्यका पर्दाहरू यसरी उघ्रेका थिए ।
अस्ति भर्खरको कुरा थियो ।
आरती दिदीले फोन गरिन् - 'सिर्जना तिमी ब्यु एण्ड हाइटमा जानुपर्छ । कोठा नम्बर १०२ हो ।' सिर्जनालाई लागेको थियो, भनिदिऊ - 'दिदी, अब म यो पेशा छोडिदिन्छु । प्रदीप पनि आउँदैछ । अरू कसैलाई पठाइदिनुहोस् । आफ्नोमान्छेहरूले पनि चियोचर्चा गर्न थालेका छन् ।' तर उसका मुखबाट यी कुरा निस्कन नपाउँदै आरती दिदी कड्केर बोलिन् - 'ल तिमी छिटै जाऊ । बेर नगरीकन । मिस्टर यादवको मिल्ने साथी हो । उसले तिमीलाई नै उताबाट फोन गरेर विशेष अफर गरेको छ । बरू ढिला नगरी जाउ अनि अलि शृगारिनु । उसलाई केटीहरूले कालोसाडी लगाएको मन पर्छ, सेक्सी लाग्छ रे ।'
सिर्जनाले मोबाइलमा एकोहोरो सुनिरही । उसले आरती दिदीको कुरा काट्न सकेकी थिइन । उसले सोची आजको दिन उसको यो पेशाको लागि अन्तिम दिन हुनेछ । त्यस पछि ऊ भूमिगत हुनेछे । कसैले थाहा नपाउने गरी । उसले अर्कै ठाउँमा डेरा खोजिसकेकी थिई । अब आउने महिनाको सुरुमा ऊ नयाँ डेरामा, नयाँ मोबाइल लिएर, नयाँ विचार, नयाँ पाइलाका साथ प्रदीपसँग नयाँ जीवन बाच्ने छे । तर किन होला प्रदीपले धेरै दिनदेखि फोन गरेको पनि थिएन । ऊ आउने खवर पनि उसले उसका साथीहरू मार्फत थाहा पाएकी थिई । कतै प्रदीपले यो सब थाहा पाइसकेको छ कि - ऊ कहिलेकाही झस्कन्थी । तर उनीहरूका सबै कामहरू गोप्य हुने हुनाले थाहा पाउने कुरा नै हुन सक्दैनथ्यो । त्यसैले ऊ निर्धक्क आफ्नो दैनिकी चलाइरहेकी थिई । अहिले पनि ऊ आफूलाई पूर्णत विश्वस्त भएर तयार हुन थाली ।
उसले कालो जापनिज सिफनको साडीमा हल्का बुट्टा भएको रोजी । साडीमा मिल्ने ब्लाउज लगाई । वास्तवमा नै ऊ साडीमा निकै सेक्सी देखिन्थी । मेकअप आफ्नै किसिमले गरेकी थिई । आँखामा आइलाइनर, सानो टीका, ओठमा लीपइलाइनर, अनि लिपिस्टिक, घाँटीमा सानो मोतीको माला अनि साडीसँग मिल्ने सेण्डिल र ब्याग । उसको छनौट प्रक्रियाले पूर्णविराम पाएपछि ऊ कोठाबाट बाहिर निस्की । ट्याक्सीमा होटल ब्यु एण्ड हाइट पुग्न उसलाई कतिसमय पनि लागेन । रुम नम्बर १०२ उसलाई कण्ठ थियो । ऊ सिधै रूम नम्बर १०२ मा पुगी । स्वीच थिची । ढोका खोलिएपछि ऊ हेरेको हेर्यै भई । अगाडि उसको आफ्नै लोग्ने थियो । ऊ बेहोश भएर भुईमा लडी । त्यसपछि उसले आफूलाई अस्पतालको बेडमा पाएकी थिई ।
अहिले उसको टाउको दुख्नको कारण त्यही थियो । ऊ दलदलमा भासिएकी थिई । उसलाई लागिरहेको थियो । अब यो दलदलबाट बाहिर निस्कन उसले अर्को जन्म लिनु पर्नेछ । अहिले उसको जीवनमा विराम मात्र होइन पूर्णविराम नै लागिसकेको थियो ।

यो दिल आखिर दिल हो

यो दिल आखिर दिल हो , कुनै खेलौना होइन
स्विकार या नस्विकार तिमी, मलाई कुनै दरकार छैन
दुख्नु थियो दुख्यो, टुट्नु थियो टुट्यो
जोड्न तिमी प्रयास गर नगर, मलाई कुनै सरोकार छैन

कैयौँ नजर आए, यो नजरको बाटो छेक्न
कुनै नजरको पछि लागेर, मैले बाटो टुग्याएको छैन
भवराझैँ चाखि हिँड्छौ, त्यसैले पारखी बनेका रहेछौ
दिल टुटाउने खेल कति खेल्यौ मैले हिसाब गरेको छैन

प्रेमको मुहान सुक्न हुन्न, कसैको दिल सुकेपनि
प्रेम र घृणा जीवनका लेनदेन हुन्, भो म सन्तुलन बिगार्दिनँ
तिम्रै मात्र भनी यो दिल, म साँचेर राख्न पनि सक्दिनँ
प्रेमको परिभाषालाई नै बदलिदियौ, अरु व्याख्या गर्न म सक्दिनँ

सपना आखिर सपना हुन्छ, विपना कहिले हुन्न
टुटेको सपना बोकी म अब, वियागको गीत गाउँदिनँ
तिमीजस्तो रसस्वीका लागि प्रेम रसलिने भोजन बनेपछि
प्रेमकै लागि भनी म अब, दुहाइको गीत गाउने छैन

त्यागबहादुरको त्याग

पुरस्कार समारोहमा पुरस्कृत व्यक्तित्त्व त्यागबहादुर सिह भाषण गर्छन् - 'म यो पुरस्कारको रकम साहित्यमा लगाउ“छु । साहित्यमा तन्मयका साथ अघि बढ्छु । यो पुरस्कारले मलाई धेरै उर्जा र हौसला प्रदान गरेको छ । साहित्यिक क्षेत्रमा भएको नातावाद, कृपावाद र फरियावादको अन्त्य गर्न कटिबद्ध भएर लाग्नेछु । सरकारी संधसंस्थाबाट दिइने पुरस्कारलाई पारदर्शी बनाउन लागि पर्नेछु । साहित्यिक संधसंस्थालाई समावेशीकरण र लोकतान्त्रिक बनाउन अघि बढनेछु । '
उसको भाषण सकियो । पर्रर.... सबैले ताली बजाए ।
उक्त पुरस्कृत व्यक्तित्त्व त्यागबहादुरले उक्त पुरस्कार तेस्रो पटक एउटै कृतिमा पाएका थिए ।

जीवन यात्रा हो यात्रा जीवन हो

मनोकामना जाने केबुलकार नचढ्नु भनेको नेपाली भएर चुनावमा भोट नखसालेर अनाधिकृत भएर बाँच्नु परेको भान भइरहेको थियो मलाई । धेरैले धेरैचोटिको 'अझसम्म केबुलकार चढ्नु भएको छैन' भन्ने जिज्ञासाका झटाराहरूले म घाइते भइसकेको थिएँ । मानिसको मन पनि अनौठोको हुँदोरहेछ । कुनै बेलाको समय हो यही मन घुम्न र डुल्न भनेपछि के केन विजयप्राप्त गरेझैँ मनमा उत्साह र उमङ्गले साम्राज्य फैलाउँथ्यो । तर अहिले यही मन घुम्न र डुल्न भनेपछि डाँडाले बादलको घुम्टो ओढेर बसेझैँ बसिदिन्छ । अब मनमा त्यो किसिमको जाँगर र रहरहरू सबै विलाइसके । जलवायु परिवर्तनले हिमालको हिउँ पग्लेझै दायित्वको भारीले सबै इच्छा र आकाङ्छाका चम्किला रहरहरू पगालिसके । त्यसैले पनि होला मनोकामनाको जाने उत्सुकतालाई मनले जन्माउन सकेको थिएन । तर सानो छोरीको बारम्बार 'मनोकामना जाने' भन्ने सुगा रटाइले मेरो मनलाई तात्तातो डोनट पकाउने तेलझैँ तताउन थालेको थियो । मनमा जाँगर उम्लेपछि मनोकामना जाने योजनाको डोनट पाक्न कुनै समय पर्खनु परेन । अब वि.स. २०६७ कात्तिक १५ गते मनोकामना जाने यात्राको डोनट पाकेर हाम्रो अगाडि थियो । अब हामीले यसलाई सेवन गर्न मात्र बाँकी थियो ।
यात्राकार दामादर पुडासैनीले भनेका छन् - 'यात्राका शृङ्खलाहरूको आकार हो जिन्दगी । जगतका रङ्गहरूसँग तादत्म्य कायम गर्दै अघि बढ्दछ जिन्दगी । घाम र जून, आकाश र धर्ती, प्रकाश र अँध्यारो त्यसमाझ छेडिने अनन्त यात्रा हो जिन्दगी ।
हरेक क्षणहरू उत्सव छन् यात्राका । हरेक मोडहरू स्मरण हुन्, यात्राका । हामीहरू कल्पनाभन्दा बाहिरका भेट्छौ कति मोडहरू । भेटिएका कैयौँ मोडहरूले अर्थ प्रेक्षण गर्दैनन्, बुझ्दैनौँ कति मोडका यथार्थ अर्थहरू र बुझेका कैयौँ मोडका अर्थहरू बाँच्दैनन् स्मृतिको अभिलेखमा ।
जिन्दगीलाई पूरै यात्रामय बनाउन सक्ने र यात्राको पूरै अभिलेख राख्न सक्नेहरू नै र्सार्थक सारथि बन्न सक्तछन् समकालीन परिवेशमा ।'
जीवन बाँच्ने नशामा यात्राको रस बेग्लै हुन्छ जसले यो रस लिन जान्दछ उसले दामोदर पुडासैनीका यी वाक्यहरू कहिल्यै विर्सन सक्दैनन् । साँच्चै जीवन यात्रा हो । यात्रा जीवन हो । जीवन एउटा गति हो । यात्राका अनेकौँ रङ्गले भरिँदै जीवन गतिवान भइरहेको हुन्छ । कहिले जीवन अनकन्टार जङ्गलमा एक्लै यात्रा गरिरहेको हुन्छ त कहिले महाभारतको सङ्ग्राममा हुन्छ त कहिले सोच्नै नसकिने घटना परिघटनाले चलायमान भइरहेको हुन्छ ।
अहिले म केबुलकार चढ्न कुरिनटारको रमणीयस्थल भनौँ केबुलकार चढ्ने स्टेसनमा लाइनबद्ध भएर उभिएको छु । यो क्षेत्रमा प्रबेश गर्न अधि नै मनले आनन्दको सगरमाथा चढ्न लिस्नो लगाइसकेको थियो । यति रमणीयस्थलमा आउन मैले अहिलेसम्म किन ढिला गरेँ भनेर मनले आत्मग्लानिको व्याड लगाउन थालिसकेको थियो । जब पारि डाँडामा एकपछि अर्को गर्दै केबुलका कारहरू सल्लाह गर्दै दौडेको रमणीय दृश्य देखेँ तब व्याडका नर्सरी हुर्केर हलहल हुँदै पाश्चतापको फूल उर्मान थाले ।
सुन्दर गेटबाट हाम्रो मनोकामना यात्रा गराउने गाडीभित्र छिेरेपछि त्यहाँ देखिएको हरियाली, स्वच्छ वातावरण र सुन्दर बोटबिरुवाहरू देखेर आँखा र मनले ठूलो विश्रान्ति पाएको महसुस गर्यो । ठाउँठाउँमा राखिएकोर् इश्वरको मूर्तिहरू अनि जनावरका मूर्तिहरू त्यही अनुसारको बोटबिरुवा, फूलहरूले कतै नेपाल होइन कि भन्ने भान पर्न गयो मलाई । लाइनबद्ध भएर सिढी उक्लेपछि पानीको व्यवस्थित र आर्कषित बगाईमा आँखाहरू आनन्दको तृप्तिमा लठ्ठएि । लाइबद्ध हुँदै हामी केबुलकार चढ्नलाई प्रतिक्षारत छौँ । मनोकामना जाने टुरिष्ट बसले सातसय बीस रुपैयाँमा यो यात्रा गराएको थियो । यसमा केबुलकारले तीनसय नब्बे रुपैयाँ टिकटको लिँदोरहेछ । यसरी यात्रा गर्दा खासै महंगो नपर्ने र झन्झटिलो पनि नहुने यात्रीहरूको भनाइ रहेछ । यो स्थल देखेर आफूलाई निकै गौरव लाग्दोरहेछ । हाम्रो देशमा पनि विदेशको जस्तो ठाउँ रहेछ भनेर । माथि डाँडामा के्बुलकारका कारहरू लाइनबद्ध भएर कुदिरहेका थिए ।
विज्ञानको चमत्कार पनि वर्णन गरिनसक्नुको छ । यति सानो तारमा झण्डै चारसय पचास केजी वजन भएको कार थाम्नु मात्र नभई लिएर दौडनु कुन शक्ति होला -त्यो पनि एक सेकेण्ड कतै तलमाथि नभई स्वचालित मेशिनबाट । यदि यही काम मानिसले गर्नुपरेको भए कति ठूलो जनशक्ति चाहिदो हो, हामी कल्पना गर्न सक्छौँ वा सक्दैनौ - यो प्रश्नको उत्तरलाई यही थाती राख्दै म फेरि मोडिन चाहान्छु केबुलकारको निरन्तर कुदिरहेको कारहरूको दृश्यमा । तेइस वर्षघि मेरो जीवनको कार यसरी नै यात्राको तारमा मनोकामना मन्दिरको दर्शनमा कुदिरहेको कारझै सस्मरणको तारमा ब्युझन्छ मभित्र । त्यो बेला मेरो विवाह भएको भर्खर एकमहिना भएको थियो । मेरो उमेर त्यस्तै उन्नाईस सकेर बीसमा टेकेको थियो । वास्तवमा जीवन कति गतिवान रहेछ, म त्यो केबुलकारको तार एकोहोरो हेरिहेको छु, विगतको स्मृतिमा अल्झेर । त्यो कार पनि मेरो जीवनजस्तै घुमिरहेको छ सस्मरणरुपी तारमा । तारसँगै जोडिएका कारमा कैयौँ यात्री आउँदै जाँदै गरिरहेका छन् । यी सबै यात्री एकै किसिमका छैनन् । ती प्रत्येक यात्रीहरू फरकफरक भेषभुषा, सामाजिकस्तर, प्रकृतिका छन् मेरो जीवनको भोगाइजस्तै । मेरो जीवनको केबुलकार विवाहपछि अनेकौँ अनुभव घटनाका यात्री बोक्दै हिँडन थाल्यो । त्यसबेला सबै कुरा आँलाकाँचा र अपरिपक्व थिए । आमाबुवाले कुनै अपरिचित परपुरुषको हातमा जीवन सुम्पेका थिए । विवाह गरेर गएपछि एकपल्ट पनि माइत नगई मनोकामना दर्शन गर्न गएका थियौँ हामीहरू । मलाई ती दिनहरू निकै अनौठो लाग्दथे । चितवनको रामपुर कृषि क्याम्पस नजिकैको सानो गाउँको एउटा सानो कोठामा मेरो जीवनको कार गुडिरहेको थियो । म कहाँ बसेको छु - कोसँग बसेको छु - अपरिचित ठाउँ, अरिचित मानिसहरू ! जीवनमा अनेकौँ रङ्गहरूको मिश्रण हुन थालेको थियो । माइत धरानमा तीनतले घर,झण्डै चालीस पचास कोठाहरू, त्यत्तिकै घरका पच्चिस तीसजनाको परिवार अनि आउनेजाने परपहुनाको बेग्लै कुरा । त्यस्तो ठाउँबाट यो अनकन्टार ठाउँमा म किन, कसरी र कोसँग बसिरहेको छु भनेर आफैलाई प्रश्न गर्न मन लाग्दथ्यो अनि अचम्म पनि लाग्दथ्यो । संसारको सृष्टिको सानो नमूना रहेछ त्यो । किनभने सृष्टि यस्तै सानो बिन्दुबाट सुरु भएर बिशाल ब्रहाण्डभएर फैलदोरहेछ ।
त्यो बेला म बीस रुपैया दैनिकीमा एउटा बोङ्गगि स्कुलमा पढाउँथे भने आज मेरा दिनको हजारौँ रुपैयाँ खर्चदेखेर आफैलाई अचम्म लाग्छ । त्यहाँ चार रुपैयाँ लिटरमा हामी दूध खान्थ्यौँ, चार रुपैयाँ किलो केराउको दाना थियो । पाचसय रुपैयाँमा हामीले एउटा गाई किनेर पाल्न दिएका थियौ अधियामा । पछि दूध खाइसकेर पाचसय रुपैयाँमा नै हामीले त्यो गाई बेच्यौँ । यी कुरा सम्झदा मात्र पनि मलाई कल्पना हुनकी जस्तो लाग्न थालेको छ । अझ आजको पुस्तालाई सुन्दा कस्तो लाग्ला -
मेरो श्रीमानले बैकबाट जागिरे अवस्थामा त्यहाँ पढ्नलाई छात्रवृत्ति पाउनुभएको थियो । भनौँ हामीले सातसय पचासमा घर्रखर्च चलाउनुपर्दथ्यो । श्रीमानका साथीहरूका साथ हामी दुईको मनोकामना जाने योजना बनेको थियो । त्यो बेला आबुखैरेनीबाट दिनभर हिँडेर मनोकामना बास बसेर भोलिपल्ट मात्र डेरा आइपुगिन्थ्यो । योजनामुताविक हामी बिहान सात बजे रामपुरबाट मनोकामनाको लागि प्रस्थान गर्यौँ । भर्खर विबाह भएकोले हामी दुई एकआपसमा राम्रोसँग खुलिसकेका थिएनौँ । विवाहमा लगाएको नयाँ जुत्ताले मेरो खुटामा रामै्र घाउ बनाएको थियो । उमेरको अपरिपक्वताले जन्माएको अनविज्ञतामा म कुनै जङ्गलमा भौतारिएको यात्रीझैँ भएकी थिएँ । कस्तो खालको जुत्ता लगाउँदा ठीक होला भन्ने हेक्का समेत थिएन मलाई । पछि श्रीमानले थाहा पाउनुभयो । उकालो हिँडन थालेपछि घाउ मजाले दुख्न थाल्यो । अब के गर्ने - जुत्ता बोकेर खाली खुटा हिँडनुको सिवाय अर्को विकल्प थिएन मसँग । ढुगैढुगा भएको बाटो फेरि ठाडै उकालो हिँडनुपर्ने खाली खुटाले कति मुश्किल भयो होला - हातमा एउटा लौरो थियो । भएका केही सामान श्रीमानले बोक्नुभएको थियो । बाटामा हिँडने यात्रीहरू मेरो हालत देखेर सहनुभूति नजनाउने प्रायः कोही थिए होलान् ।
'सारै दुख पाउनुभएछ ।'
'बिस्तारै हिँडनु होला ।'
'अहो ! कस्तो कष्ट पाउनु भयो -'
त्यो बेला पराइृमान्छेमा पनि कति धेरै आत्मीयता थियो । विज्ञानले केबुलकार बनाइदिएर त्यो आत्मीयता, सदभाव खोसेको होकि जस्तो लाग्यो मलाई अहिले ।
त्यो बेलाको इश्वरप्रति प्रकट हुने आस्था र श्रद्धा अब यो केबुलकारले पन्ध्र मिनेटमा पूरा गर्न सक्ला र - आफैलाई प्रश्न गर्न मन लाग्यो । पन्ध्र मिनेटमा पुगिने मन्दिरमा पनि मानिसहरूको व्यग्रता देखेर आफैलाई पनि त्यो बेलाको अवस्थासँग तुलना गर्न मन लाग्यो । त्यो बेला म नाक ठाक्किने उकालोमा खाली खुटा फेरि एकादशी ब्रत परेकको दिन भोकै कसरी मन्दिर पुगेँ हुँला - आज सम्झदा पनि सपना होकि जस्तो लाग्छ । तर पनि त्यो दुख कष्टमा अर्कै रोमाञ्चकता थियो । त्यो रोमाञ्चकता अहिले म कुनै हालतमा पाउन सक्दिनथेँ । अहिले मलाई आधा घन्टा कुर्नुपर्दा पनि कैयौँ घन्टा कुर्नु परेझै लागिरहेको थियो । केबुलकारमा यात्रीहरू आउनेजाने क्रम भइरहेको छ । मेरो मनको तारले पनि तेइस वर्षअघिको जीवनको सस्मरणहरूलाई फन्को मारिरहेको छ, त्यो केबुलकारलेझै । यो केबुलकार इश्वरप्रतिको भक्ति आस्थाभन्दा केही बढी पर्यटन व्यवसायको एउटा ठूलो खम्बा भएको अनुमान गरेँ मैले । त्यहाँ मैले स्वदेशी मात्र नभई धेरै विदेशीहरू त्यसमा पनि भारतीय पर्यटकहरू बढी भएको देखेँ । पर्यटकको यति ठूलो जमात देखेर मेरो मन पारी डाँडामा फुलेको सयपत्री फूलझैँ ढकमक्क भएर फुल्यो । वास्तवमा यो मनोकामनाको केवुलकार बाह्य मात्र नभई आन्तरिक पर्यटनको लागि ठूलो गन्तव्य स्थल हो । यस क्षेत्रको सौर्न्दर्य देखेर मलाई मेरो इटहरीको सम्झनाले आतुर बनायो । इटहरी, पूर्वको कनिष्ठ सहर भए पनि यतिखेर साहित्य, कला र उद्योग व्यवसायमा निकै अगाडि आइसकेको सहर हो । इटहरीको तालतलैया प्रकृति आफैले सिँगारेको निकै समणीयस्थल हो । यस्तै चिन्तन चौतारी रेष्टुरेन्टको कलाकारिता देशकै एउटा अनुपम नमूना हो । विभिन्न जातजातिको भेषभुपा, सँस्कृति झल्कने नमूना घरहरू र कलात्मक फूलबुट्टले सिँगारिएको चिन्तन चौतारीको कलाको वर्णन गर्दा मलाई शब्दको कमी भएको हो कि भन्ने महसुस भइरहेको छ । कलाप्रेमी कोही पनि साहित्यकारले एकपल्ट चिन्तन चौतारीको कलालाई र्स्पर्श गर्ने सौभाग्य पायो भने ऊ धन्य हुनेछ भन्ने मेरो आफ्नै तर्क छ । त्यस्तै भव्यरुपमा बन्दै गरेको काव्यवाटिकाले साहित्य र कलालाई आजन्म जीवन्त राख्नेछ भन्ने मेरो अनुमान छ । यस्तै व्यवस्थित सहरीकरण र आर्कषक चोकको दृष्यले इटहरीको रौनकता दिनपरदिन बढ्दै गएको छ । त्यस्तै मेरो जन्मभूमि धरान पर्यटकीय दृष्टिले अति नै उत्तम स्थल हो । भेडेटारमा भएको चाल्सप्वाइन्टबाट देखिने समथर तराइदेखि कोसी नदीको फैलावटको दृश्यलाई जोकोही पर्यटक आँखाबाट ओझल पार्न सक्दैनन् । त्यस्तै एैतिहासिकस्थल विजयपुर डाँडामा भएको ऐतिहासिक मन्दिरहरु पिण्डेश्वरी बाबा, दन्तकाली मन्दिर, बूढासुब्बा मन्दिर र पञ्चकन्याको मन्दिर आ-आफ्नै ऐतिहासिक गरिमा बोकेर प्रसिद्धि पाएका मन्दिरहरु हुन् । धरानको पश्चिमपट्टि पर्ने चतराको सिरानमा रहेको बराहभगवानको मन्दिर अझ नेपालमा मात्र नभई भारतमा पनि धार्मिक र साँस्कृतिकरूपले गरिमामय महत्व बोकेको मन्दिर हो । विष्णुभगवान्को साक्षात अवतार मानिने यस मन्दिरमा कार्त्तिक महिनामा ठूलो मेला लाग्ने गरेको छ । जुनबेला भारतबाट हजारौँ तिर्थालुहरु दर्शन गर्न आउने गर्दछन् ।
यो मन जहाँ कहीँ गएपनि आफू जन्मेको हुर्केको ठाउँमा आएर मात्र रमाउँदो रहेछ । मलाई लाग्यो म युरोप, अमेरिका जहाँ पुगेपनि मेरो मन धरान र इटहरीको रमणीयस्थलमा अल्झिरहेको हुन्छ होला शायद । अहिले पनि मेरो हृदयले मेरै गाउँठाउँको चित्रलाई मेरो सस्मरणको भकारीमा भरिरहेको थियो ।
केवुलकारका कारहरू एक सेकेण्ड पनि नरोकिई घुमिरहेका छन् । अब हाम्रो चढ्ने पालो आएको छ । कहिले नचढेको ठाउँमा मनमा केही रोमाञ्चकता र त्रास छँदै थियो । तर यात्रामा डर, त्रास भय लिएर हिँड्यो यात्रा कहिले आनन्दमय हुँदैन भन्ने मन्त्र मैले मनमनै जपे । कार गुड्न थालेपछि हेलिकप्टरमा चढेको जस्तो लाग्यो मलाई । कान्छी छोरीकेही डराएजस्ती भएकीले उसलाई अलमलाउन पारि डाँडाका घरहरू र दृश्यहरू उसलाई देखाएर भुलाउन थालेँ । बाबु र छोराले पालैपालोगरी फोटो खिचे । चढेको केही मिनेटमा मन्दिर पुगिदा अझ चढिरहूजस्तो भइरह्यो । कारबाट झरेर हामी सिधै मन्दिरतिर लाग्यौँ । बाटामा दुईतर्फी पसलहरु लाइनबद्ध थिए । सुरुमा फूलप्रसाद बेच्नेको लाइन थियो भने त्यसपछि काठका र अन्य सामानहरु बेच्ने पसल थिए । खासगरी काठका र बेतका राम्राराम्रा सामानहरू यहाँ मैले देखेँ । छोरा र छोरीले निकै भोकाएको र खानाको माग तीव्ररूपमा गर्न थालेकाले लाइनमा नबसी बाहिरबाट फूलप्रसादीहरू चढाएर दर्शन गर्ने कामलाई न्युनिकरण गर्यौँ हामीले । केही समय फोटो खिचेर खाना खाने राम्रो होटलको निरीक्षणमा लाग्यौँ । खाना खाइसकेर दुई दम्पति तेइस वर्षघिको घटना सम्झँदै त्यो समयको मनोकामना मन्दिरको अवस्था र अहिलेको अवस्थाको विश्लेषण गर्न थाल्यौँ । यो ठाउँ त्यो समयमा र अहिले धेरै भिन्न थियो । त्यो बेला मन्दिरको वरिपरि केही काठका घरहरू, होटल र लजहरू थिए भने अहिले 'तँ ठूलो कि म ठूलो भन्दै अग्लिएका सिमेन्टका अग्ला घरहरू लाइनबद्ध थिए । मनोकामना मन्दिरको परिवर्तन देखेर म आफैलाई तुलना गर्न मन लाग्यो । त्यो बेला दुखेको हातखुट्टाको पीडा र ज्वरो अहिले मलाई थिएन । त्यो बेलाको मेरो मनस्थिति र परिस्थिति अहिलेको समयकोभन्दा बिल्कुल फरक थियो मनोकामनाको मन्दिरको परिवेशजस्तै । कहाँ त्यो बेलाको एक्लो जीवन, सीमित आय, सीमित सोचाइ अनि कहाँ अहिलेको चारवटा छोराछोरीको भविष्य उज्ज्वल बनाउने दायित्वको भारी, सामाजिक मानमर्यादा र प्रतिष्ठा, प्रतिभाको खानी फुटाउन चलाउनुपर्ने गैँती र बेल्चाहरू, दैनिक जीवनमा हजारौँ रुपैयाको आम्दानीखर्चले मनमा चलाउने रेती अनि सबैभन्दा ठूलो कुरो उमेरले दिनपरदिन गलाउने मानसिक थकाइ, त्यो बेलाको थकाइ र पीडाभन्दा धेरै गुणाले बढी भएको महसुस अहिले मैले गरेँ ।
आज म सोच्छु के मैले त्यो बेला मेरो जीवनको यात्रामा यो दिन र यस्ता दिन आउँला भन्ने कल्पना गरेको थिएँ हुलाँ र - भ भन्छु यी दिनहरू त्यो बेला भविष्यको यात्रा गन्तव्यको क्षितिजमा कतै पार्श्वचित्रझैँ कोरिएको थियो क्यार । त्यसैले आज मेरो जीवनको केबुलकारले यसरी सकुशल फन्को मार्न सकिरहेको छ । त्यहाँ एउटा ठूलो शक्ति थियो । नत्र कुनै पनि बेला मेरो जीवनको केबुल चुँडिएर मेरो जीवनको यात्रा गन्तव्यमा नपुगी दुर्घटनाग्रस्त हुनसक्थ्यो । कुनै कुराले कल्पना नगरी त्यसले साकाररूप लिन सक्दैन । त्यो बेलाको मेरो जीवन काँचोमाटो भएर कुमालेको चक्रमा घुमिरहेको थियो र आज यो आकार लिएको छ । यसले अझै पाक्न, खारिन र माझिन बाँकी नै छ । साँच्चै मेरो जीवनको यात्राले केबुलकारको कारले विभिन्न यात्री बोकेर दौडिएजस्तै विभिन्न अनुभूतिका भारीहरू बोकेर निरन्तर घुमिरहेको छ , घुमिरहेको छ ।

निश्चय । अनिश्चय

गाउँमा भुकभुके उज्यालो फैलिइसक्दा नसक्दा एउटा गन्हाउने समाचार पनि फैलिसकेको थियो 'साबित्रीकी मम्मीले छोरी पाइछे ।' बिहान उज्यालो हुँदा ब्युँझेको यो समाचारले धारा, पाटीर्पौवा, खेतगरा, चियापसल आदि सबैठाउँमा आफ्नो आयतन ओगटिसकेको थियो ।
- ''बिचरो रामप्रसादले फेरि छोरी पाएछ ।''
- ''कठै धमाल्नी आमैको फेरि नातिनी भईछे , बिचरी १ नातिको मुख हेर्न नपाई मर्ने भई ।''
- '' ए फेरि छोरी पाइछे साबित्राकी मम्मीले ।''
- '' हैन जँचाएर आएका भन्थे रे नि, छोरा नै हुन्छ भन्थे रे नि ।''
गाउँभरि क्रिया, प्रतिक्रियाहरू रोटेपिङमा दोहारी झुत्ता खेलेझै“ खेलिरहे । धेरैदिनदेखि गाउंमा उभिएको उत्सुकताको किलो आज सधैँको लागि उखेलिसकेको थियो ।
आज दुईदिन भयो ऊ सुत्केरी भएकी । घरमा एक किसिमको शङ्का र अविश्वासको वातावरण छ । उसको कोठामा घरकी कामधन्दा गर्ने सुन्तली बाहेक अरू कोही पसेका छैनन् । उसलाई खान मन छैन । प्रसवपीडासँगै जन्मेको मानसिक पीडाले उसको शरीर शिथिल भएको छ । मस्तिष्क शुन्य भएको छ । पेटमा ज्वानोको झोलबाहेक केही परेको छैन, 'खा' भनेर कर गर्ने कोही छैनन् । गाउ“का दिदी बहिनीहरू पनि सहानुभूति पोख्न कोही आएनन् । तेस्री छोरी जन्म“दासम्म उनीहरू आएर सान्त्वना र ढाडस दिन्थे । अब उनीहरूलाई पनि लाग्यो होला त्यो सान्त्वना र ढाडसमा बासी भएर ढुसी लागिसकेको छ त्यसैले अब त्यसले खुराकीको काम हैन अपच्यको काम गर्नेछ भनेर त्यसैले सहानुभूतिका खुराक पस्कन कोही पनि आएनन् । उसले पुलुक्क छोरीको मुहार हेरी । एउटा निर्दोष अनुहार सांसारिक विधि, वन्धनदेखि टाढा निदाइरहेको थियो । उसले त्यहा“ आफ्नो प्रतिबिम्ब देखी । आफ्नो अस्तित्व देखी । अन्धकार भविष्य लिएर झुल्केकी निर्दोष अनुहारमा अनभिज्ञताका लहरहरू देखी ।
उसको मुटु टुक्रेको छ, छोरी भएर जन्मनुको पीडाले । उसको शरीर जलेको छ, छोरीकी आमा हुनुको अभिशापले । उसको आकाश अन्धकार भएको छ , धरती भासिएको छ , जताततै दलदल छ पाइला राख्ने ठाउँ छैन ।
दुईदिन अघिसम्म उसको श्रीमान् कति खुसी थियो । मुहारमा ओठमा भविष्यमा आउने खुसीका किरणहरू छरिएका थिए । तीनवटी छोरी जन्मँदासम्म अस्पताल नलगेको उसको श्रीमान्ले यसपाली आफै अस्पताल लगेको थियो ।
त्यो उमङ्गको क्षण त्यो खुसीको लहर क्षणभरमा नै बिलाएको थियो । चिसो हिउ“मा सूर्यको किरण पर्नासाथ बिलाएझैँ । क्षणभरमा नै उसको सारा संसार बदलिएको थियो । प्रसवपीडाबाट भर्खर मुक्त भएकी उसलाई त्यो समय, त्यो क्षण उसका जीवनमा सुनामी आएझैँ भयो । त्यो सुनामीले उसको सारा विश्वास, इच्छा, चाहना र भविष्यहरू भत्काएर चकनाचुर पारिदिएको थियो । उसले कुनचाहि“ देवतालाई भाकल गरिन, कुन व्र्रत गरिन, कुनचाहिँ धामीझाक्री गरिन -
प्रसवपीडापछि उसले ठूलो साहस बटुलेर डाक्टरलाई सोधेकी थिई 'के भयो' भनेर । त्यसपछि उसले थाहा पाइन के भयो भनेर । ऊ धेरैबेर बेहोस भई रे । जब उसको होश आयो, तब उसले यथार्थलाई स्वीकार गर्ने आत्मबल पैदा गरिसकेकी थिई । त्यहीँ आत्मबलले ऊ अहिलेसम्म जीवित छे ।
उसले अँध्यारो अनुहार पार्दै भिडियो एक्सरे गर्ने डाक्टरलाई पनि सोधेकी थिई । डाक्टरसाहेब 'के हुन्छ, छोरा कि छोरी -'
''यो त हामीले भन्न मिल्दैन, तपाईँकी तीनवटी छोरी भइसकेका रहेछन् । फेरि किन पाउनु भएको -''
'' छोरा चाहिन्छ अरे, छोरामात्र सन्तान हो रे छोरी होइनन् रे'' यति भनिसक्दा उसले ठूलो सुस्केरा लिइसकेकी थिई ।
''छोरा र छोरी एउटै हो भन्ने बुझ्नुपर्ने हो तपाईँको श्रीमान्ले ।''
उसको श्रीमान्ले नबुझेको त कहा“ हो र - 'छोरा नभए सन्तान मासिन्छ, छोरी अर्काका घर जाने जात, छोरा नभई कहा“ हुन्छ र - तँ छस् र तेरो सहारामा म छु । एउटा छोरा नभई कहा“ हुन्छ -'' उसकी सासूले उसको श्रीमान्को मास्टरी दिमागलाई यसरी संस्कारवादी धारणाले धोईपखाली गरिदिएकी थिई । गाउ“को सरकारी स्कुलमा सामान्य तलब खाने उसको श्रीमान्ले आमाको इच्छा तोड्न, विश्वास मोड्न नखोजेको कहा“ हो र -
''आमा, अहिलेको जमानामा के छोरा के छोरी - एउटै हुन ससुरालीमा पनि भन्न थालेका छन् । अब छोराको रहर नगर्नु भनेर । ''
'' उनीहरूले नगर्नू भनेर कहा“ हुन्छ - हाम्रो बंश मासिदैन - एउटाबाट नभए अर्कोबाट हुन्छ । खुट्टा भए जुत्ता कति पाइन्छन् तेरा काइलाकाकाका पनि जेठीबाट छोरा नभएर कान्छी ल्याएका हुन् नि त ।''
''कस्तो कुरा गर्नुभएको आमाले पनि म मास्टर मान्छेले बहुविवाह गर्नुँ हुन्छ - आफै“ मुखिया आफै बाटो बिराउनु हुन्छ - ''
''त्यसो भए पाउनुर्पर्छ एउटा छोरा तीनवटी छोरीमुनि धेरैका छोरा भएका छन् । आमाको व्यक्तित्वले प्रभुत्व जमाउन सफल उसको श्रीमान्ले जीवनमा आमाको निर्णयलाई कहिल्यै पनि नकार्न सकेको थिएन ।
सौता हाल्ने कुराले उसको मुटु घोचेको थियो । त्यसैले ऊ राजी भइदिई, लोग्ने र सासूको कठोर निर्णयले उसको व्यक्तिगत स्वतन्त्रता कुनै अर्थ रहँदैनथ्यो । तीनवटी छोरी लालनपालन नै राम्रोसँग हुन नसकेको परिस्थितिमा अझ चौथो सन्तानको आगमनले उसले आप\mना छोरीहरूले खाए खाएनन् केही हेर्न भ्याएकी थिइनन् ।
घरभरि एउटा सन्नाटा फैलिएको छ । सबैको बोलीचाली व्यवहारमा सुनामीले देखाएको महाप्रलयपछिको सन्नाटाझैँ सन्नाटा फैलिएको छ । मनभरि कोही आक्रोश, कोही घृणा, कोही तिरस्कार, कोही वितृष्णा जन्माएर बसेका छन् ।
यी सब हुनुको कारक उही हो । ऊ नभएको भए यो सब हुने थिएन । उसैले निम्त्याएकी हो यो घनघोर आपत्ति उसले आफूलाई खतम पार्ने योजना बनाई । आफूनभए घरभरि शान्ति छाउनेछ । ऊ रोई, धेरैबेर रोई । धरतीले आफ्ना पीडालाइ पखाल़ेझै उसले आफ्नो पीडालाई पखाली । ऊ छोरी भएर जन्मनुको पीडाले रोई, छोरी जन्माएको अभिशापले रोई । उसले बाँच्नुको कुनै साथर्कता देखिन । उसले आफूसँगै भोलि भोग्नु पर्ने नियतिका कर्तालाई पनि खतम पार्ने विचार गरी । तर समाजले के भन्छ - अरू छोरीको भविष्य के हुन्छ - यस्तै विचार गर्दै ऊ अथाह समुन्द्रमा डुब्दै उत्रदै गरी निकैबेर सम्म । छोरीको रुवाइले ऊ झस्की । मातृत्व वात्सल्यता उर्लेर आयो । ऊ छोरी चेपेर फेरि रोर्इ, अघाउञ्जेल रोई । उसको पेट भरियो । ऊ टन्न भई । अनि छोरीलाई दूध चुसाउन थाली । ऊ हराउन पुगी जिन्दगीका रमाइला दिनहरूमा ।
सम्पन्न परिवारकी चेली लाउनखान उचालपछार थियो । के खाऊँ, के लाउँ थिएन । तीन दाजुकी दुइ चेलीमा कान्छी चेली थिई ऊ । सबैले असाध्यै माया गर्थे । दाजुले ठेकेदार साथीसँग विहेको कुरा चलाउ“दा उसको लोग्नेको काकाले उसलाई मागेको थियो । ठेकेदारीमा केही लेनदेन हुन्थ्यो । त्यही लेनदेनको सञ्जालमा उसको भविष्य दाउमा लाग्यो जुवामा दाउ लागेझैँ ।
जात मिल्यो, केटो एक्लो छोरो, मास्टर जागिर अरू धनसम्पत्तिमा धेरै पोलिश गरेर नक्कली गहनालाई चम्काएझै“ चम्काइएको थियो । यसरी होमिएको थियो उसको जिन्दगी दाजुको ठेकेदारी महायज्ञको आहुतिमा ।
उसले धेरै बुहार्तन सही घरमा बाबुआमा र दाजुले गोडा धोएर कन्यादान गरेर दिएका उसको कर्तव्य जसरी भए पनि घर खानु थियो । उसले घर खाई । कहिले आ“सु खाई, कहिले भोक खाई, कहिले पीडा खाई, कहिले तिरस्कार खाई, कहिले वितृष्णा खाई, उसले धेरै थोक खाई । खानुको कुनै सीमा रहेन । तर उसले माइतमा गएर घरको बखान कहिल्यै सुनाइन । सधैँ मीठो खाएको, राम्रो लाएको मात्र वखान गरी । घरको दुःख माइतमा देखाउ“दा भाउजूहरूले होच्याएर व्यवहार गर्छन् भनेर कहिल्यै दुःख देखाइन् उसले । सुखमा बाँचेको अभिनय गरिरही । माइतीले केही हेरेका थिए । त्यसलाई उसले नकार्न सकेकी थिइन ।
बिहान उठेदेखि घरधन्दामा लाग्नु, पाडाबाच्छा स्याहार्नुदेखि लिएर फुर्सदमा खेतबारीसम्म तानिन्थ्यो उसको दायित्वको डोरी । उसलाई वर्षा कहिल्यै आएन, हिउँद कहिल्यै भएन, । आयो भने धान रोप्ने दिन आए अनि धान काट्ने दिन आए । उसका खुसीका दिन भनेका तीज र दसैँ हुन्थे । यी दुईचाडमा ऊ नयाँ लुगा पाउँथी अनि मीठामीठा खानेकुरा खान पाउँथी । अझ खानेकुराभन्दा मीठो माइतमा धित मरुञ्जेल बसेर गफ गर्न पाउँथी । यी दिन नै उसको जीवनमा रमाइला दिन थिए । तर अब त चौथो सन्तानको जन्मपछि त उसलाई माइत जान कफर्यू लाग्नेछ भन्ने कुरा अवश्यम्भावी थियो ।
ठूली छोरी बेलाबखत उसको कोठामा आउने गर्थी । सुत्केरीलाई छुन हुँदैन भन्ने निर्देशनले अरू छोरी तर्केका थिए । उसँग सम्वादमा अल्झने भनेको ठूलो छोरी मात्र थिई । ठूली छोरीले आमाको केही मात्र भएपनि पीडा बुझेकी र महसुस गरेकी थिई । उसले घरको प्रत्येक क्रियाकलापलाई सूक्ष्म निरीक्षण गरेकी थिई क्यार त्यसैले उसको बालहृदयले जे बुझेको थियो त्यो ओकली आमालाई ''मम्मी, हाम्री बहिनी भई भनेर बुबा र हजुरआमा रिसाउनु भएको हो - हामीस“ग राम्ररी नै बोल्नु हुन्न ।''
उसले चिताझै“ जलेको पीडालाई छातीभित्र नै दाहसस्कार गर्दै भनी, ''हो छोरी रिस त उठिहाल्छ नि † छोरा भएको भए तिमीहरूको भाइ हुन्थ्यो । पछि तिमेरू माइत आउने ठाउ“ हुन्थ्यो । तर के गर्नु भगवान्ले हात थामिदिएनन् । भगवान भन्ने सब मिथ्या रहेछ, छोरी ।''
"हामी पनि त छोराजस्तै छौ“ नि हामीलाई छोरा भन्दा हुँदैन मम्मी - ''
''हुन त हुन्छ नि नानी तर समाज, यही समाजले गर्दा मैले यत्रो सन्तानको भार खप्नुपर्यो नि, छोरी । आफ्नो मनले माने पनि समाजका मानिसहरू छोरीलाई मान्छे गन्दैनन् । हामीले पर्दैनभन्दा पनि उनीहरू हरदम खोतलीखोतली छोराका कुरा निकाल्छन् । छोरा पाउन सकिन भनेर कस्तरी होच्याएर बोल्छन् । छोरी..।"
उसकी छोरीले कति कुरा बुझी कति बुझिन उसलाई ख्याल भएन । उसले आमाको कुरामा कुनै प्रतिक्रिया जाहेर गरिन । उसले पुनः छोरीलाई सोधी-" नानी,.. तिमीहरूको बुबा खोइ.. त -" हुन्छ ।"
"अनि के भन्दै छन् त..।"- उसले सोधी ।
"सानी बहिनीको जन्ममिति मिलाउँदै हुनुहुन्छ । न्वारान गर्नलाई ।"
"अनि अरू के भन्दै छन् त.छोराको कुरा पनि गदै छन् त.।" उसले सोधी ।
"अँ, अब यो मुनि भाइ जन्मदैन अरे त्यसैले हजुरआमाले बुबालाई अर्कोर् बिहे गर्नुपर्छ भन्दै हुनुहुन्थ्यो ।"
उसले अन्तिमको वाक्य राम्रोसँग बुझ्न सकिन । आँखा वरिपरि कालो भएर आयो केही देखिन् , रिंगटा लागेर आयो बेहोस होलाझैँ भई तर आफूलाई सम्हाली । उसको छाती एक्कासि बज्रजस्तै भयो । तीरले रोपेपनि केही नहोलाजस्तो भयो । उसले रुन खोजी, तर पटक्कै आ“खाबाट आसु झरेन । ऊ डर्राई । अझ उसले आफूलाई पीडाले मर्माहत बनाई तर पनि आँसु आएन उसलाई अचम्म लाग्यो । यो के भयो भनेर । उसलाई सान्त्वना दिनलाई कोही आइदिए पनि हुन्थ्यो जस्तो लाग्यो तर कोही आएनन् । अहँ पटक्क आएनन् धेरैबेर बाटो हेरी । छोरी बैनीको मुख हेरेर बाहिरिइसकेकी थिई । ऊ एकोहोरो टोल्हाईरही । धेरै टाढासम्म टोल्हाईरही । क्षितिजभन्दा टाढासम्म टोल्हाईरही ।
"बुबा˜˜.. त पण्डितबाजेसँग पात्रो हेराउँदै हुन
उसलाई थाहा भएन यो दिन थियो कि रात थियो । उसको सामु विगत आयो, अनि वर्तमान र भविष्य । चार छोरीहरूका पीडादायक निरीह अनुहारहरू आए । उसले निर्णयगरी जसरी पनि बाँच्नु पर्छ । परिवार र समाजसँग सङर्घष गर्नुपर्छ । उसले एकैछिनमा सोची ऊ सक्तिन । यौटी कमजोर महिलाले कसरी सङ्र्घर्ष गर्न सक्छे , कसरी उभिन सक्छे । जहाँतहाँ बार र काँडाहरू छन् , घुम्ती र मोडहरू छन् । त्यो खोला ऊ कसरी तर्न सक्छे , जहाँ न कुनै सहारा छ न कुनै साधन । ऊ निश्चय, अनिश्चयको बीच भौतारिइरही । के आफै मरिदिनु सारा समस्याको हल हो । आखिर एकदिन मर्नैपर्छ । तर यी चार-चार निर्दोष छोरीहरूका याचनापूर्ण आँखाहरूले उसको जीवनको भिख मागिरहेको कल्पना गरी उसले । ती भन्छन् हाम्रो के भूल थियो मम्मी - हामीले के अपराध गरेका थियौ“ मम्मी -'
ऊ एकछिन मर्छ अनि अर्को क्षण बाँच्छे । ऊ बाँच्तै , मर्दै गर्छे कतै टाढाबाट छोरीहरूले 'मम्मी˜˜ , मम्मी˜˜' भनेर चिच्याएको आवाज सुन्छे । ऊ शून्यमा हराउँछे ।

छोरीको फर्माइस

छोरीले आमालाई भन्दै छे - 'मेरो लागि केही नगरी दिने, खै ! वर्थ डे नमनाइदिने - मेरा साथीहरू क्या स्मार्ट भएर हिँडछन् । न भनेजस्तो ड्रेस छ, नभनेजस्तो सेन्डिल छ । यस्तो टिनयजर्स छोरीको चाहना पनि बुझिदिनुपर्छ नि † अहिलेको जमाना कहाँ पुगिसक्यो थ्रेडिङ्ग गर्न पैसा पनि एक हप्तादेखि माग्नुपर्छ । कपाल कलर गर्नुछ फेरि लेजर गरौ भनेको सपना जस्तो भइसक्यो । कलेजमा फेसेज छ । नयाँ ड्रेस लाउनुपर्ने † यस्तो पैसाको अभाव हुनेले किन छोराछोरी पाउनु नि †
आमा भन्छे - 'छोरी काठमाडौँको महङ्गीमा खान पनि धौधौ छ । यति धेरै फर्माइस पूरा गर्न कि भष्ट्राचार गर्नुपर्यो कि त दुई नम्बरी धन्दा † तिम्रो बुवाको सोझो कमाइले कहाँ पुर्याउन सकिन्छ र ?’
छोरी फेरि पडकन्छे - 'महङ्गो ठाउँमा जन्माएपछि छोरी पनि महङ्गी हुन्छे भन्ने थाहा छैन - हुम्लाजुम्लामा जन्माएको भए भइहाल्थ्यो नि †'
आमा नबोली बजार जान्छे । बजारबाट र्फकदा बाटामा उसलाई मोटरसाइकलले हान्छ । आमा बाटोमा पछारिन्छे, बेहोश हुन्छे । उसको हातमा छोरीको वर्थडेको लागि अर्डर गरेको बिल हुन्छ र छोरीको लागि एउटा पेन्ट र भेष्ट हुन्छ र साथमा अस्पतालबाट व्लड बेचेर र्फकदै गरेको बिल पनि हुन्छ । छोरीलाई आमा दुर्घटना परेको थाहा नै हुँदैन किनभने ऊ कुनै डिस्को पार्टी हुन्छे ।

मेरो बारेमा

मलाई पछ्याउनेहरु

फेसबुक शुभेच्छुक

भिजिटर म्याप

अन्तरवार्ता सुन्नुहोस्

खसखस डटकमले लिएको अन्तवार्ता सुन्नुहोस् । Click Here!! (Listen Live) यो अन्तवार्तालाई आफ्नो Computer मा Save गर्न चाहनुहुन्छ भने Right Click गरी Save... भन्ने Opptions मा Click गर्नुहोस् । यदि तपाई Mozilla Firefox, Google Chrome, Internet Explorer, Apple Safari चलाउँदै हुनुहुन्छ भने क्रमश: Save Link As.., गर्नुहोस् ।