March 13, 2010

जीवनको क्यानभासमा


कथाकार दिवाकर नेपालीज्यू, तपाईँले भन्नु भएझैँ अहिले मेरो सम्झौता विदेशमा बसेको प्रवासी नेपालीसँग हुन गएको छ । प्रत्येक कुरा आयातीत मन पराउने हाम्रो नेपाली समाजको संस्कारमा म पनि बिटुलिन पुगेको छु । वौद्धिक विचार, खानपान , लवाइ, संस्कृति, संस्कार आदि सबै विदेशी मन पराउने हाम्रो समाजको प्रवृत्तिबाट म कसरी टाढिन सक्थेँ होइन र - फेरि उक्त पात्र स्वयम् पनि अत्यन्त अप्ठेरो स्थितिमा परेको हुनाले हामीबीच शान्ति सम्झौता सफल हुन गएको हो । फेरि तपाईँ स्वयमले पनि पात्रहरूसँग सम्झौता गर्ने विभिन्न उपाय र तरीकाहरू बताउनु भएर पनि यो सम्भव भएको हो । अहिले मलाई सजिलो भइरहेछ । जे भए पनि उक्त पात्रको कथा मैले भर्खरै सुनेकी छु । त्यसैले यहाँ उसकै भाषा, शैलीमा सुनाउन गइरहेकी छु ।

  चौबीस वर्षो अल्लारे उमेर । आफ्नो रुपरङ्ग जीउडाल हेरेर आफै मख्ख पर्दथे । कतै केही खोजिरहेजस्ता आँखा, के-केको तिर्सना लागेजस्तो सायद वैंश यसैलाई भनिन्थ्यो क्यारे । व्यवस्थापन विषयमा स्नातक गर्दागर्दै मेरो भेट आस्थासँग भएको थियो । क्याम्पसको विविध कार्यक्रममा भाग लिने क्रमसगै हामी नजिकिएका थियौँ । क्याम्पसका भेटले मात्र हामीलाई पर्याप्त हुँदैनथ्यो । बिदाको् दिन र फुर्सदको समय हामी कतै पार्क मन्दिरमा हराउने गर्दथ्यौ । भावनाको तीव्रबगाइमा हामी कहाँ पुग्थ्यौँ हामीलाई थाहा हुँदैनथ्यो । हामी वर्तमानको विश्लेषणदेखि भविष्यको लेखाजोखा गर्नसम्म चुक्दैनथ्यौँ । हामीबीच सानाभन्दा साना आपसी घटनाहरू र विचारहरूका विषयमा छलफल हुन्थ्ये । उनी बाहिरबाट काठमाडौँमा पढ्न आएकी थिइन म भने काठमाडौको रैथाने थिए । त्यस समयमा क्याम्पसमा व्यायफ्रेन्ड र गर्लफ्रेन्ड बनाउने चलन भर्खर चलेको थियो । यो चलनले हाम्रो सम्बन्धलाई बिना रोकटोक फस्टाउने अवसर दिएको थियो । तीनवर्षो स्नातक सकिले बेलासम्म हाम्रा साथीहरूले तीन दर्जन गर्लफ्रेन्ड र व्यायफ्रेन्ड फेरिसकेका थिए । तर हामीबीच कहिल्यै त्यस्तो भएन । हामीसँग जीवनलाई हेर्ने दृष्टिकोण नै अर्कै थियो । हाम्रो प्रेम झरनाको कञ्चन पानीझैँ जीवनको उद्देश्यखोज्दै अनवरत रुपमा बगिरहेको थियो । हामी कहिले स्वयभूको डाँडामा आफ्नो भविष्य खोजिरहेका हुन्थ्यौ त कहिलेबालाजुको पार्कमा । हाम्रो प्रेम उच्चशिक्षा हासिल गरी आफ्नो करियर बनाउने उद्देश्यका साथ अघि बढेको थियो । यस्तै क्रममा स्नातक सकिनेबित्तिकै मलाई मेरो काकाले अमेरिकाको विश्वबिद्यालयमा उच्चशिक्षाका लागि छात्रवृत्ति मिलाइदिएका थिए । आस्थाको भने त्यस्तो छात्रवृत्ति मिलाईदिने कोही थिएनन् । उनी नेपालमा नै बसेर डिग्री पढ्न थालिन् । विदेशमा मात्र आफ्ना छोराछोरीको भविष्य सुन्दर देख्ने द्रष्ट्रान्त बोकेका आमाबुबाहरुको ताँतीमा मेरा आमाबुबा तथा आफन्तहरु पनि पर्दथे । माओवादीको जनयुद्धमा बुबाआमा मारिएर सडकमा निरुद्देश्य, निसहाय, निरुपाय भएर सडकमा फ्याकिएको बालकझैँ हाम्रो प्रेम करियर बनाउने उद्देश्यको अगाडि लाचार भयो । त्यै पनि अध्ययनपछिको मधुरो मिलनको सपनाको ढुकढुकी बोकेर हामी बिछोडिएका थियौँ । यसरी म आस्थाको प्रेमबाट टाढिएर अमेरिका आइपुगेँ । अपरिचतताको आँगनमा आफ्नो करियरको लडाइ लड्न थालेँ । दैनिक जसोको भागदौड अध्ययन र जागिरले मेरो जीवन अति व्यस्त बनायो । सुरुसुरुमा प्रत्येक दिनजसो हुने हाम्रो च्याटिङ्ग पातलिदै गयो । केहीसमय पछि मैले थाहा पाए आस्थाले बिहे गरीसकिन भनेर ।


अध्ययनपछि म सरकारी जागिरको लागि सङ्धर्षगर्न थालेँ। सङ्धर्षपश्चात् मैले राम्रै सरकारी जागिर पाएँ । म आफूले आफैलाई नियालेँ मेरो पनि बिहे गर्ने उमेर ढल्किसक्न आँटेको रहेछ । त्यसपछि मैले अमेरिकामा नै प्रबासमा हुर्केको नेपाली केटीसँग बिहे गरे । उसभित्र मैले मेरी नेपालकी आस्थाको छाया र बिम्ब खोजेँ

 । यसरी खाज्नु मेरो मुर्खता थियो । किनभने उनी अमेरिकाजस्तो विकासशील देशमा जन्मिएकी स्वतन्त्रविचार धारा बोकेकी नारी थिइन् । तर मलाई मेरो मुर्खताप्रति सचेतना नै जागेन । अमेरिकामा हुर्केकी, पढेकी केटीमा नेपालकी मेरी आस्थाको बिम्ब र लक्षण हुनु अस्वाभाविक हो भन्ने कुरामा म सचेत हुन सकिनँ । उनी बच्चा नजन्माउने विचारमा थिइन् । उनी भाडाको आमा (सेरोगेटमदर) खोजेर बच्चा अरुलाई जन्माउन दिने विचारमा थिइन् । तर म यो पक्षमा राजी थिइन् किनभने मातृत्त्वसुख पछि मात्र कुनै पनि नारी सम्पूर्ण हुन्छ भन्ने मेरो सोचाइ थियो । मैले मुश्किलले बच्चा जन्माउन राजी गराएँ । तर उनले आफू आमा बनेको गर्व कहिल्यै गरिनन् । उनी बच्चाजन्माएपछि उत्पन्न हुने सम्पूर्ण शारिरीक र मानसिक सम्स्याको दोष मलाई थुपार्ने गर्दथिन् । एउटा बच्चा जन्मेपछि हामीबीच बारम्बार झगडा सुरु हुनथाल्यो । अन्तिममा गएर पारपाचुकेमा हाम्रो झगडाको अन्त्य भयो ।

त्यसपश्चात् आस्थाको सम्झना र अभावमा म भौतारिन थालेँ । दिनभर अफिसको काममा व्यस्त भए तापनि बिहान बेलुका म प्राय नेपालसम्बन्धी जानकारी लिन वेवसाइड हेरेर आयु छोट्याउन थालेँ । आफ्नो देश छोड्नुको पीडा, आस्थासँग बिछोडिनुको पीडाले मलाई टोकिरहन्थ्यो बिच्छिले टोकेझैँ । नेपालमा हुने गरेका अनौठाअनौठा राजनैतिक परिवर्तनले मलाई नेपलसम्बन्धी जानकारी लिने उत्सुकता बढाइरहन्थ्यो । त्यसैले केही जानकारी लिन र केही आत्मसन्तुष्टि लिन नेपालसम्बन्धी वेवसाइड हेर्ने गर्दथे । एकदिन वेवसाइडमा आस्थाको फोटोसहित समसामायिक राम्रो लेख छापिएको थियो । यसरी आस्थाको लेख छापिनेक्रम बढ्न थाल्यो । पछि विभिन्न वेवसाइडबाट थाहा पाएँ उनी राष्ट्रियस्तरको लेखिकासाथै साहित्यकार भइसकिछिन् । मलाई औधी खुसी लाग्यो । मेरी आस्थाले जीवन खेर फ्याकेकी रहेनछिन् । उनी त पारिजातझैँ मगमगाइरहेकी रहेछिन्, कोहिनूरझैँ चम्कीरहेकी रहेछिन् । उनको लेख मुनिको उनको मेल ठेगानाबाट मैले उनीसँग सर्म्पर्क राखेँ । मैले आफ्नो छद्मनाम प्रयोगगरी उनको लेखसम्बन्धी प्रतिक्रिया पठाउन थालेँ । बिस्तारै हामीबीच विचारहरू र भावनाहरू आदानप्रदान हुन थाल्यो । उनी प्राय कम मेल गर्दथिन् । किनभने नेपालको विद्युत सप्लाई र उनको पारिवारिक व्यस्तताले हुन सक्दथ्यो । मेलमा उनले एक दुर्इपल्ट आफ्नो खराब स्वास्थ्यको बारेमा जानकारी दिएकी थिइन् । मैले उनलाई आफ्नो स्वास्थ्य बारे गम्भीर हुन सचेत पनि गराएको थिएँ । मेलअनुसार उनको पारिवारिक स्थिति राम्रो थियो । उनका दुवै छोराले माध्यमिकतहका पढाइसमाप्त गरी उच्चमाध्यमिक पढ्दै गरेका थिए । उनी आफ्नो पारिवारिक जीवनदेखि खुसी थिइन् । तर उनले जीवनमा भोगेका केही तीतामीठा घटनाले उनी साहित्यकार बनेको कुरा गर्दथिन् । म पनि आस्थाको सफलतामा रमाउने गर्दथे । तर आफ्नो एकाङ्की र उराठलाग्दो जीवनदेखि तडपिने गर्दथे । अमेरिकामा जताततै पैसासँग बगेको यौनलाई म थाम्न सक्दिनथेँ । मानवीय स्वार्थीपना र एकाङ्की जीवनदेखि विरक्त लागेर आउँदथ्यो । मलाई नेपालको माया र सम्झनाले औधी सताउन थाल्यो । धेरै मुस्किलले पाएको अमेरिकाको सम्मानित सरकारी जागिर छोडेर म नेपाल आउन पनि सक्दिनथेँ । फेरि नेपालको दिनपर दिन बिग्रेको राजनैतिक र आर्थिक अवस्थाले म गम्भीर बन्दथे । फेरि नेपालमा भएका मेरा आफन्तले नेपाल आउने सल्लाह नै दिददैनथे । किनभने नेपालमा राजतन्त्र समाप्त भएपनि राष्ट्रले राजनैतिक निकास पाउन सके्को थिएन । देशले संक्रमणकालबाट उन्मुक्ति नै पाएको थिएन । त्यसैले बिरानो देशमा आत्मीयताको सियाल खोज्दै म मेलमार्फ आस्थासँग नजिक भएको थिए । उनलाई मैले आफ्नो वास्तविक नाम र जीवन बारे केही भनेको थिइनँ ।

कथाकार अनामिकाज्यु, एकदिन के भयो थाहा छ - , अचानक अनलाइनमा आस्थासँग मेरो भेट भयो । त्यो दिन भ्यालेन्टाइन दिन परेको थियो । पाठकसँग भ्यालेन्टाइन शुभकामना साटन व्यस्त थिइन् उनी । अझ मैले थाहा पाएँ उनी आफ्नो व्यस्त समय झिकेर केही समय पाठकलाई दिने गर्दी रहिछिन् । उनलाई अनलाइनमा देख्ने बितिकै मैले फलो गरिहालेँ -

'हेलो लेखिकाज्यु नमस्ते, हैपी भ्यालेनटाइन, डे'

'नमस्ते थ्यक यु एन्ड सेम टु यु'

'तपाईँका लेखहरू, कथाहरू मलाइ असाध्यै मन पर्छन् । धेरै लामो समय पछि म नेपाली साहित्य पढन थालेको छु । '

'ए हो किन नपढनु भएको नि -'

'नेपाली साहित्य शब्दका थुप्रा मात्र हुन्छन् । तर तपाईँका साहित्यमा पाठकलाई उत्तेजनाको पल्लोछेउ र वल्लोछेउ पुयाउने शक्ति हुन्छ । '

'त्यसको लागि धन्यवाद म प्रयास गरिरहेको छु ।'

'म केही समय पाठकसँग कुरा गर्ने गर्छु र म अलिक व्यस्त हुन्छु । '

'राम्रो,, तपाईँको विचार अति उच्च छ । जस्तो सौर्न्दर्य र कलामा निखार छ ।'

'प्लिज मलाई मेरो व्यक्तिगत प्रशसा नगरिदिनुहोला बरु मेरा सिर्जनाको गरे हुन्छ । '

'हो अझ कस्तो उच्च विचार आइ सल्युट यु ओ प्रिय लेखिका ।'

'यति धेरै क्रेज राखेको म निको मान्दिनँ ।'

'प्लिज मलाई अन्यथा नलिनु होला । म धेरै समयदेखि अनलाइनमा तपाईँलाई खोजिरहेको थिए,, खासै म कोहीसँग च्याट गर्न रुचाउदिनँ ।'

'म कसरी विश्वास गरु तर म यसलाई मेरो लेखनको सफलता मान्न सक्छु ।'

'हो लेखिकाज्यु आइ एप्रिसिएट यु’

यसरी त्यो दिनको हाम्रो च्याट सकियो ।

पुन अर्को दिन उनी सँग च्याटमा मेरो भेट भयो ।

'हाइ मेरी प्रिय लेखिकाज्यु गुड मर्नि ङ'

'गुड मनिङ'

'आफ्नो व्यस्त समय मलाई अलिकति दिनुभएकोमा धेरैधेरै धन्यवाद ।'

'वेलकम तर म धेरैबेर बस्न सक्दिनँ अनलाइनमा धेरै पाठकहरू हुन्छन् '

'ए हो कोही त म जस्ता क्रेजी होलान् तिनीहरूलाई के भन्नुहुन्छ ।'

'उनीहरूको भावना बुझेर कुरा गर्छु म पाठकको भावानाको सम्मान गर्छु'

'युआर ग्रेट आस्था , तिम्रो लेख र कथाहरूले मलाई तानिरहन्छ किन मलाई यस्तो भइरहन्छ मलाई थाहा छैन ।'

'प्राय पाठकहरू मलाई यसै भन्नुहुन्छ । यो राम्रो कुरा हो जस्तो लाग्छ । म जान्छु है अव विदा हौ है ।'

'गइहाल्ने म दुइ घन्टादेखि तिमीलाई अनलाइनमा कुरिरहेको छु । '

म तपाईँबाट तिमी भन्न पुग्छु उनी यसलाई मौनर्समर्थन गर्छिन् ।

'तपाईँ मिठो गफ गर्नु हुँदो रहेछ । '

'एउटा कुरा भनु रिसाउनु हुन्न नि -'

'अहँ रिसाउदिनँ बरु चाँडै भन न ।'

''यति मीठो गफ गरेर अहिले सम्म कति वटा गलफ्रेन्ड बनाइसक्नु भयो -

अमेरिकाजस्तो फ्रि कन्टीमा बस्नु भएको छ ।'

उनको प्रश्नले म कक्रयाकुक्रुक हुन्छु । कस्तो प्रश्न सोध्न सकेकी होली एक मनले सोचे उनलाई भनिदिउकि म तिम्रो सुवास हुँ भनेर ।

तर मैले भन्न सकिनँ ।

'विश्वास गर्नुहुन्छ म अर्न्तमुखि छु नि केटीसँग सामुन्ने पर्न लजाउछु ।'

'कसरी पत्याउनु -'

'आइ लभ यु आस्था ।'

'थैकयु भेरी मच तर प्रेम शब्दको मिसयुज चाहिँ नगर्नुहोस् है यो अत्यन्त पवित्र शब्द हो । '

उनको यस्तो कुराले म मर्माहत बन्न पुग्छु । मैले गफको सर्न्दर्भ मोड्दै अन्त लगेँ ।

'कतै तपाईँले मलाई पात्र बनाएर कथा लेख्दै हुनुहुन्न । '

'अहँ लेख्न चाहेको हो तर सकेको छैन , परशुप्रधानको जस्तो अनलाइनमा सुमन भन्ने

तर लेख्न सकेको छैन ।'

'तपाईँ पात्रहरूलाई किन यसरी नचाउनुहुन्छ । भन्नोस्, कुनै बेला तपार्इँका पात्रहरूले आन्दोलन गर्लान है । '

'ए पख्नोस् पख्नेस् , एउटा कथा मेरो अपुरो थियो , अहिले भर्खर पूरा भयो ।'

'किन मलाई पात्र बनाएर साच्चै लेख्न लाग्यौ कि क्या हो -'

'होइन होइन एउटा अपुरो कथा थियो त्यो अहिले पुरा भयो । एउटा पात्र तपाईँजस्तै विदेश गएको थियो उसैको कथा हो । त्यो कथा पुरा गरेर म तपाईँलाइ मेल गर्छु । '

'थ्यैङक यु प्रिय पाठक अहिले म विदा हौ है -'

'यो त स्वार्थीपन भएन र आफ्नो काम सकिने बित्तिकै मलाई छोडिदिने अनि कथाको प्लट अलिकति बताउ न।'

'होइन म सकेपछि मेल गरेर पठाउला है ।'

'ल त आस्थाजी यु आर भेरी ग्रेट । हेव अ नाइस डे ।

धेरैभन्दा धेरै लख्नु है।',

यति भनेर त्यो दिन हामी च्याटबाट छुटि्टयौँ ।

फेरि निकै दिनसम्म मलाई च्याटमा बस्ने फुर्सद भएन ।

आस्थाले मलाई त्यो पठाउछु भनेको कथा पनि पठाइनन् ।

म टाढा बसेर नै आस्थाको प्रेमको सुगन्ध लिन चाहन्थेँ । तर्सथ सधैँ उनको सफलता र सुखको कामना गर्दथेँ । त्यसैले वेवसाइटहरूमा उनको लेख र कथाहरूमा प्रतिक्रिया पठाउन कहिल्यै चुक्दिनथेँ । समसामयिक नेपाली राजनीतिको बारेमा लेखिएका रचना निकै चाख लाग्दा हुन्थेँ । उनको प्रतिभा म भित्र झागिँदै गएको थियो । यसबाट म उनलाई नजिकबाट र्स्पर्श गरेको महसुस गर्दथेँ । एकदिन च्याटमा फेरि हाम्रो भेट भयो -

'हाइ लेखिकाज्यु व्यस्त हो -'

'हो र होइन पनि , व्यस्त त भइहालिन्छ नि '

'किन किन तिमीसँग कुरा गर्दा मलाई बेग्लै आनन्द आउँछ । मैले आफूभित्र तिमीलाई विजारोपण गरेको छु ।'

'मलाई यति धेरै भावुक भएको मन पर्दैन । म नेपाली समाजमा हुर्केको नारी हुँ । मेरो घर व्यवहार छोराछोरी छन् श्रीमान हुनुहुन्छ ।प्लिज यसरी दुख नदिनुहोला ।'

'घर परिवारसँग डर लाग्छ -'

'हो लाग्छ नि, यो नेपाल हो अमेरिका होइन ।'

'ए, हो त हगि मैले कस्तो बिर्सेछु । सरी है । ' मैले कुरा मोड्दै भने 'अस्तिको कथा किन नपठाएको त - कि पात्रहरू आन्दोलनमा छन् -'

'होइन होइन पात्रहरू त ठीकै छन् तर लोडसेडिङ्गले भिलेनको रोलमा छ के गर्ने -'

'पुरै सरकार नै भिलेन छ भनन लेखमा त सरकारलाई त भन्नु नभन्नु भन्छौ नि -'

'भनेर मात्र के गर्नु कानमा बतास लाग्ने होइन क्यार ।... अब म जान्छु है अनलाइनमा धेरैबेर बस्न सक्दिनँ घरमा धेरै काम छ फेरि आज छुटि्टको दिन हो ।'

'कहिले भेटने त... फेरि ...-

'फेरि के -'

'च्याटमा भनेको । भोलि है ।'

'नट स्योर'

'आइ मिस यु आस्था ..'

यसरी हामी त्यो दिन छुटि्टएका थियौँ । आस्थासँग कुरा गर्दा म आनन्दित महसुस गर्दथेँ । मेरो समय उडेर उही नेपालमा हामी भेटेको समयमा पुग्दथ्यो । म उनको काल्पनिक र्स्पर्शमा हराउने गर्दथेँ ।

तर कथाकार अनामिकाज्यू, एकदिन के भयो थाहा . मेरो जीवनरूपी यान कतै एयर भ्याकुममा परेर सयौँ मिटर तल खसेको भान मलाई भयो । त्यो सङ्कटको भुमरी के थियो भने त्यो थियो आस्थाको मेल । त्यो दिनको आस्थाको मेल पढेपछि मलाई लाग्यो मेरो सोचाइ कुनै दुर्घटनाबाट छतविछत भइरहेछ ममा सोच्ने र सम्झने शक्ति नै विलिन भइरहेछ । त्यो दिनको आस्थाको मेल यसप्रकारको थियो - सुवासजी तपार्इँलाई मैले आफ्नो अत्यन्त नजिकको मित्र ठानेकी छु , लाग्छ, हामी धेरैअघिदेखिको साथी थियौँ । तपाईँको मेलले मलाई नयाँ उर्जा र शक्ति दिन्छ । नत्रभने नेपालको परिवेशमा एउटा नारीले यसरी लेख्नु भनेको ठूलो सङ्धर्षगर्नु हो । समाजमा विद्रोही भएर बाँच्नु हो । प्रत्येक पाइला ठेस र चोट लाग्छन् । जसलाई सहँदै, सम्हालिँदै हिँडनुपर्छ । कहाँ कुनबेला जीवन तहसनहस हुन्छ थाहा हुँदैन । जुन चुनौतिलाई स्वीकारेर मैले यो क्षेत्रमा लागेकी छु । मैले तपाईँलाई एउटा साँचोसाथीको रूपमा मानेकी हुनाले आज एउटा गोप्य कुरा भन्दै छु । मलाई बोनम्यारो भएको छ । यो कुरा कसैलाई थाहा छैन । मेरो परिवारलाई पनि थाहा छैन । यो कुरा गोप्य राख्नुहोला । म धेरैदिन बाँच्दिनँ । तर जीवनको अन्तिम श्वाससम्म लेखिरहनेछु । यो मैले कसरी थाहा पाएँ भने - एकपल्ट मलाई रक्तअल्पता भयो । तर किन र कसरी भयो भन्ने थाहा भएन । मलाई रगत चढाइयो । नेपालका डाक्टरले यो थाहा पाएनन् । त्यसपछि मलाई भारतको एउटा साहित्यिक सस्थाले सम्मान गर्न भनेर बोलाएको थियो । भारत जानेक्रममा आगराको ताजमहल हेरेर जाऊ भन्ने सल्लाहअनुसार साथीहरू सबै गयौँ । त्यससमय मलाई ज्वरो आयो । मैले आगराको राम्रो मेडिकल ट्रष्टमा उपचार गराएँ । उपचारको क्रममा रगत परिक्षणको क्रममा छोडेर आउनुपर्‍यो । उनीहरूले पछि मेरो अफिसको ठेगानामा रिपोर्ट पठाइदिएछन् । मैले मेडिकल भाषा बुझिनँ । एउटा राम्रो डाक्टर कहाँ गएर सोधेँ । उसले बोनम्यारो र बोनम्यारोसम्बन्धी धेरै सल्लाह र सुझाव दियो । मैले यो कुरा परिवारबीच गोप्य राखेँ।

सुवासजी, अहिले ममा धेरै थकान हुने बेलाबेलामा ज्वरो आउने भइरहेछ । जुन कुरा मेरो परिवारलाई सुनाउने गर्दिन । किनभने उनीहरू अत्यन्त हताश र निराश हुनेछन् । मैले सुनाए पनि यस्को उपचार अत्यन्त खर्चिलो र असम्भवप्राय रहेछ । त्यसैले उनीहरूलाई मैले थाहा नदिएकी हुँ । उनीहरूले थाहा पाउञ्जेत धेरै ढिला भइसक्नेछ । एउटा असलमित्रको रूपमा तपाईँले कुनै परीक्षा दिनुपरे तयार हुनुहोला र तपाईँको एउटा सुन्दर फोटो पनि पठाइदिनुहोला ।

कथाकार अनामिकाज्यू, आस्थाको यो मेल पढेपछि मेरो जीवनप्रतिको आस्था नै सब चकनाचुर भएको छ । मेरी प्रिय आस्था, अब थोरै दिन बाँच्दैछिन् । म उनको लागि के गर्नसक्छु र - बिधाताको लेखनलाई कसले मेट्न सक्छ र - म उनको जीवनको दीघार्यूको कामना मात्र भगवान्सँग गर्नसक्छुं । तर उनले मित्रताको परीक्षा भनेको के हो - त्यो चाहिँ मैले बुझिन । कतै उनले मलाई चिनीसकेकी त छैनन। तर चिन्नु नपर्ने हो - कतै मैले मेलमा मेरो यथार्थ ब्यक्त गरेको थिएँ कि । अहिले मेरो स्मरणशक्ति पनि क्षिण हुँदै गएको छ ।

कथाकार अनामिकाज्यू उनको अन्तिम इच्छा मेरो फोटो हेर्ने भनेकी छिन् म कसरी पठाउँ उनलाई मेरो फोटो । फेरि नपठाऊ त उनको अन्तिम इच्छा पूरा गर्न नसकेकोमा मलाई जीवनभर आत्मग्लानी हुनेछ । त्यसैले यो परिस्थितिमा तपाईँ मेरो कथा लेखेर पाठकहरूसँग मेरो समस्याको समाधान हुने उपाय माग्न सक्नुहुन्छ । अथवा कुनै वरिष्ठ कथाकारबाट सल्लाह लिएर यो आपतको भुमरीबाट निकाल्न सक्नुहुन्छ ।

कथाकार अनामिकाज्यू जसरी हुन्छ मेरो कथा र्सार्वजनिक गरिदिनु होला र पाठकलाई भनिदिनुहोला जीवन भोगाइमात्र होइन र अरु धेरै कुरा रहेछ । जीवनको क्यानभासमा जीवनको रङ्ग कसको कति गाढा छ भन्ने थाहा हुँदो रहेनछ । त्यो रङ्ग कसको कुनबेला उडेर सदाको लागि हराउँछ कसैलाई थाहा हुँदैन रहेछ । जीवनको क्यानभासमा यस्ता नियतिका हजारौँ रङ्ग पोखेर बाँच्नुपर्ने नेपालीको बिडम्बना रहेछ । हामी नेपाली न त रङ्गविहीन भएर बाँच्न सक्छौँ न त रङ्गिन भएर बाँच्न सक्छौँ ।

दिवाकर नेपालीज्यू, मेरो पात्रको कथा यही हो । ऊ जीवनको क्यानभासमा आफ्नो प्रेमिकाको आयू उड्दै गरेको देखिरहेछ । तपाईँ यदि उनको प्रेमिकाको जीवनको क्यानभासमा कुनै रङ्ग भर्न सक्नु हुन्छ कि अथवा मेरो पात्रलाई यो सङ्कट र निराशाको भुमरीबाट निकाल्न सक्नुहुन्छ कि - फेरि उसले आफ्नी आस्थालाई फोटो पठाउदा आस्थाले अवश्य उसलाई चिन्ने छे र उसको प्रतिक्रिया के हुनेछ - यस विषयमा तपाईँ मेरो पात्रलाई आफ्नो विद्धता मार्फत राम्रो उपाय बताउनसक्नु हुनेछ । यदि गर्नसक्नु भयो भने मेरो पात्र जीवनभरका लागि तपार्इँको ऋणी हुनेछ ।  

जीवनको क्यानभासमा


कथाकार दिवाकर नेपालीज्यू, तपाईँले भन्नु भएझैँ अहिले मेरो सम्झौता विदेशमा बसेको प्रवासी नेपालीसँग हुन गएको छ । प्रत्येक कुरा आयातीत मन पराउने हाम्रो नेपाली समाजको संस्कारमा म पनि बिटुलिन पुगेको छु । वौद्धिक विचार, खानपान , लवाइ, संस्कृति, संस्कार आदि सबै विदेशी मन पराउने हाम्रो समाजको प्रवृत्तिबाट म कसरी टाढिन सक्थेँ होइन र - फेरि उक्त पात्र स्वयम् पनि अत्यन्त अप्ठेरो स्थितिमा परेको हुनाले हामीबीच शान्ति सम्झौता सफल हुन गएको हो । फेरि तपाईँ स्वयमले पनि पात्रहरूसँग सम्झौता गर्ने विभिन्न उपाय र तरीकाहरू बताउनु भएर पनि यो सम्भव भएको हो । अहिले मलाई सजिलो भइरहेछ । जे भए पनि उक्त पात्रको कथा मैले भर्खरै सुनेकी छु । त्यसैले यहाँ उसकै भाषा, शैलीमा सुनाउन गइरहेकी छु ।

  चौबीस वर्षो अल्लारे उमेर । आफ्नो रुपरङ्ग जीउडाल हेरेर आफै मख्ख पर्दथे । कतै केही खोजिरहेजस्ता आँखा, के-केको तिर्सना लागेजस्तो सायद वैंश यसैलाई भनिन्थ्यो क्यारे । व्यवस्थापन विषयमा स्नातक गर्दागर्दै मेरो भेट आस्थासँग भएको थियो । क्याम्पसको विविध कार्यक्रममा भाग लिने क्रमसगै हामी नजिकिएका थियौँ । क्याम्पसका भेटले मात्र हामीलाई पर्याप्त हुँदैनथ्यो । बिदाको् दिन र फुर्सदको समय हामी कतै पार्क मन्दिरमा हराउने गर्दथ्यौ । भावनाको तीव्रबगाइमा हामी कहाँ पुग्थ्यौँ हामीलाई थाहा हुँदैनथ्यो । हामी वर्तमानको विश्लेषणदेखि भविष्यको लेखाजोखा गर्नसम्म चुक्दैनथ्यौँ । हामीबीच सानाभन्दा साना आपसी घटनाहरू र विचारहरूका विषयमा छलफल हुन्थ्ये । उनी बाहिरबाट काठमाडौँमा पढ्न आएकी थिइन म भने काठमाडौको रैथाने थिए । त्यस समयमा क्याम्पसमा व्यायफ्रेन्ड र गर्लफ्रेन्ड बनाउने चलन भर्खर चलेको थियो । यो चलनले हाम्रो सम्बन्धलाई बिना रोकटोक फस्टाउने अवसर दिएको थियो । तीनवर्षो स्नातक सकिले बेलासम्म हाम्रा साथीहरूले तीन दर्जन गर्लफ्रेन्ड र व्यायफ्रेन्ड फेरिसकेका थिए । तर हामीबीच कहिल्यै त्यस्तो भएन । हामीसँग जीवनलाई हेर्ने दृष्टिकोण नै अर्कै थियो । हाम्रो प्रेम झरनाको कञ्चन पानीझैँ जीवनको उद्देश्यखोज्दै अनवरत रुपमा बगिरहेको थियो । हामी कहिले स्वयभूको डाँडामा आफ्नो भविष्य खोजिरहेका हुन्थ्यौ त कहिलेबालाजुको पार्कमा । हाम्रो प्रेम उच्चशिक्षा हासिल गरी आफ्नो करियर बनाउने उद्देश्यका साथ अघि बढेको थियो । यस्तै क्रममा स्नातक सकिनेबित्तिकै मलाई मेरो काकाले अमेरिकाको विश्वबिद्यालयमा उच्चशिक्षाका लागि छात्रवृत्ति मिलाइदिएका थिए । आस्थाको भने त्यस्तो छात्रवृत्ति मिलाईदिने कोही थिएनन् । उनी नेपालमा नै बसेर डिग्री पढ्न थालिन् । विदेशमा मात्र आफ्ना छोराछोरीको भविष्य सुन्दर देख्ने द्रष्ट्रान्त बोकेका आमाबुबाहरुको ताँतीमा मेरा आमाबुबा तथा आफन्तहरु पनि पर्दथे । माओवादीको जनयुद्धमा बुबाआमा मारिएर सडकमा निरुद्देश्य, निसहाय, निरुपाय भएर सडकमा फ्याकिएको बालकझैँ हाम्रो प्रेम करियर बनाउने उद्देश्यको अगाडि लाचार भयो । त्यै पनि अध्ययनपछिको मधुरो मिलनको सपनाको ढुकढुकी बोकेर हामी बिछोडिएका थियौँ । यसरी म आस्थाको प्रेमबाट टाढिएर अमेरिका आइपुगेँ । अपरिचतताको आँगनमा आफ्नो करियरको लडाइ लड्न थालेँ । दैनिक जसोको भागदौड अध्ययन र जागिरले मेरो जीवन अति व्यस्त बनायो । सुरुसुरुमा प्रत्येक दिनजसो हुने हाम्रो च्याटिङ्ग पातलिदै गयो । केहीसमय पछि मैले थाहा पाए आस्थाले बिहे गरीसकिन भनेर ।


अध्ययनपछि म सरकारी जागिरको लागि सङ्धर्षगर्न थालेँ। सङ्धर्षपश्चात् मैले राम्रै सरकारी जागिर पाएँ । म आफूले आफैलाई नियालेँ मेरो पनि बिहे गर्ने उमेर ढल्किसक्न आँटेको रहेछ । त्यसपछि मैले अमेरिकामा नै प्रबासमा हुर्केको नेपाली केटीसँग बिहे गरे । उसभित्र मैले मेरी नेपालकी आस्थाको छाया र बिम्ब खोजेँ

 । यसरी खाज्नु मेरो मुर्खता थियो । किनभने उनी अमेरिकाजस्तो विकासशील देशमा जन्मिएकी स्वतन्त्रविचार धारा बोकेकी नारी थिइन् । तर मलाई मेरो मुर्खताप्रति सचेतना नै जागेन । अमेरिकामा हुर्केकी, पढेकी केटीमा नेपालकी मेरी आस्थाको बिम्ब र लक्षण हुनु अस्वाभाविक हो भन्ने कुरामा म सचेत हुन सकिनँ । उनी बच्चा नजन्माउने विचारमा थिइन् । उनी भाडाको आमा (सेरोगेटमदर) खोजेर बच्चा अरुलाई जन्माउन दिने विचारमा थिइन् । तर म यो पक्षमा राजी थिइन् किनभने मातृत्त्वसुख पछि मात्र कुनै पनि नारी सम्पूर्ण हुन्छ भन्ने मेरो सोचाइ थियो । मैले मुश्किलले बच्चा जन्माउन राजी गराएँ । तर उनले आफू आमा बनेको गर्व कहिल्यै गरिनन् । उनी बच्चाजन्माएपछि उत्पन्न हुने सम्पूर्ण शारिरीक र मानसिक सम्स्याको दोष मलाई थुपार्ने गर्दथिन् । एउटा बच्चा जन्मेपछि हामीबीच बारम्बार झगडा सुरु हुनथाल्यो । अन्तिममा गएर पारपाचुकेमा हाम्रो झगडाको अन्त्य भयो ।

त्यसपश्चात् आस्थाको सम्झना र अभावमा म भौतारिन थालेँ । दिनभर अफिसको काममा व्यस्त भए तापनि बिहान बेलुका म प्राय नेपालसम्बन्धी जानकारी लिन वेवसाइड हेरेर आयु छोट्याउन थालेँ । आफ्नो देश छोड्नुको पीडा, आस्थासँग बिछोडिनुको पीडाले मलाई टोकिरहन्थ्यो बिच्छिले टोकेझैँ । नेपालमा हुने गरेका अनौठाअनौठा राजनैतिक परिवर्तनले मलाई नेपलसम्बन्धी जानकारी लिने उत्सुकता बढाइरहन्थ्यो । त्यसैले केही जानकारी लिन र केही आत्मसन्तुष्टि लिन नेपालसम्बन्धी वेवसाइड हेर्ने गर्दथे । एकदिन वेवसाइडमा आस्थाको फोटोसहित समसामायिक राम्रो लेख छापिएको थियो । यसरी आस्थाको लेख छापिनेक्रम बढ्न थाल्यो । पछि विभिन्न वेवसाइडबाट थाहा पाएँ उनी राष्ट्रियस्तरको लेखिकासाथै साहित्यकार भइसकिछिन् । मलाई औधी खुसी लाग्यो । मेरी आस्थाले जीवन खेर फ्याकेकी रहेनछिन् । उनी त पारिजातझैँ मगमगाइरहेकी रहेछिन्, कोहिनूरझैँ चम्कीरहेकी रहेछिन् । उनको लेख मुनिको उनको मेल ठेगानाबाट मैले उनीसँग सर्म्पर्क राखेँ । मैले आफ्नो छद्मनाम प्रयोगगरी उनको लेखसम्बन्धी प्रतिक्रिया पठाउन थालेँ । बिस्तारै हामीबीच विचारहरू र भावनाहरू आदानप्रदान हुन थाल्यो । उनी प्राय कम मेल गर्दथिन् । किनभने नेपालको विद्युत सप्लाई र उनको पारिवारिक व्यस्तताले हुन सक्दथ्यो । मेलमा उनले एक दुर्इपल्ट आफ्नो खराब स्वास्थ्यको बारेमा जानकारी दिएकी थिइन् । मैले उनलाई आफ्नो स्वास्थ्य बारे गम्भीर हुन सचेत पनि गराएको थिएँ । मेलअनुसार उनको पारिवारिक स्थिति राम्रो थियो । उनका दुवै छोराले माध्यमिकतहका पढाइसमाप्त गरी उच्चमाध्यमिक पढ्दै गरेका थिए । उनी आफ्नो पारिवारिक जीवनदेखि खुसी थिइन् । तर उनले जीवनमा भोगेका केही तीतामीठा घटनाले उनी साहित्यकार बनेको कुरा गर्दथिन् । म पनि आस्थाको सफलतामा रमाउने गर्दथे । तर आफ्नो एकाङ्की र उराठलाग्दो जीवनदेखि तडपिने गर्दथे । अमेरिकामा जताततै पैसासँग बगेको यौनलाई म थाम्न सक्दिनथेँ । मानवीय स्वार्थीपना र एकाङ्की जीवनदेखि विरक्त लागेर आउँदथ्यो । मलाई नेपालको माया र सम्झनाले औधी सताउन थाल्यो । धेरै मुस्किलले पाएको अमेरिकाको सम्मानित सरकारी जागिर छोडेर म नेपाल आउन पनि सक्दिनथेँ । फेरि नेपालको दिनपर दिन बिग्रेको राजनैतिक र आर्थिक अवस्थाले म गम्भीर बन्दथे । फेरि नेपालमा भएका मेरा आफन्तले नेपाल आउने सल्लाह नै दिददैनथे । किनभने नेपालमा राजतन्त्र समाप्त भएपनि राष्ट्रले राजनैतिक निकास पाउन सके्को थिएन । देशले संक्रमणकालबाट उन्मुक्ति नै पाएको थिएन । त्यसैले बिरानो देशमा आत्मीयताको सियाल खोज्दै म मेलमार्फ आस्थासँग नजिक भएको थिए । उनलाई मैले आफ्नो वास्तविक नाम र जीवन बारे केही भनेको थिइनँ ।

कथाकार अनामिकाज्यु, एकदिन के भयो थाहा छ - , अचानक अनलाइनमा आस्थासँग मेरो भेट भयो । त्यो दिन भ्यालेन्टाइन दिन परेको थियो । पाठकसँग भ्यालेन्टाइन शुभकामना साटन व्यस्त थिइन् उनी । अझ मैले थाहा पाएँ उनी आफ्नो व्यस्त समय झिकेर केही समय पाठकलाई दिने गर्दी रहिछिन् । उनलाई अनलाइनमा देख्ने बितिकै मैले फलो गरिहालेँ -

'हेलो लेखिकाज्यु नमस्ते, हैपी भ्यालेनटाइन, डे'

'नमस्ते थ्यक यु एन्ड सेम टु यु'

'तपाईँका लेखहरू, कथाहरू मलाइ असाध्यै मन पर्छन् । धेरै लामो समय पछि म नेपाली साहित्य पढन थालेको छु । '

'ए हो किन नपढनु भएको नि -'

'नेपाली साहित्य शब्दका थुप्रा मात्र हुन्छन् । तर तपाईँका साहित्यमा पाठकलाई उत्तेजनाको पल्लोछेउ र वल्लोछेउ पुयाउने शक्ति हुन्छ । '

'त्यसको लागि धन्यवाद म प्रयास गरिरहेको छु ।'

'म केही समय पाठकसँग कुरा गर्ने गर्छु र म अलिक व्यस्त हुन्छु । '

'राम्रो,, तपाईँको विचार अति उच्च छ । जस्तो सौर्न्दर्य र कलामा निखार छ ।'

'प्लिज मलाई मेरो व्यक्तिगत प्रशसा नगरिदिनुहोला बरु मेरा सिर्जनाको गरे हुन्छ । '

'हो अझ कस्तो उच्च विचार आइ सल्युट यु ओ प्रिय लेखिका ।'

'यति धेरै क्रेज राखेको म निको मान्दिनँ ।'

'प्लिज मलाई अन्यथा नलिनु होला । म धेरै समयदेखि अनलाइनमा तपाईँलाई खोजिरहेको थिए,, खासै म कोहीसँग च्याट गर्न रुचाउदिनँ ।'

'म कसरी विश्वास गरु तर म यसलाई मेरो लेखनको सफलता मान्न सक्छु ।'

'हो लेखिकाज्यु आइ एप्रिसिएट यु’

यसरी त्यो दिनको हाम्रो च्याट सकियो ।

पुन अर्को दिन उनी सँग च्याटमा मेरो भेट भयो ।

'हाइ मेरी प्रिय लेखिकाज्यु गुड मर्नि ङ'

'गुड मनिङ'

'आफ्नो व्यस्त समय मलाई अलिकति दिनुभएकोमा धेरैधेरै धन्यवाद ।'

'वेलकम तर म धेरैबेर बस्न सक्दिनँ अनलाइनमा धेरै पाठकहरू हुन्छन् '

'ए हो कोही त म जस्ता क्रेजी होलान् तिनीहरूलाई के भन्नुहुन्छ ।'

'उनीहरूको भावना बुझेर कुरा गर्छु म पाठकको भावानाको सम्मान गर्छु'

'युआर ग्रेट आस्था , तिम्रो लेख र कथाहरूले मलाई तानिरहन्छ किन मलाई यस्तो भइरहन्छ मलाई थाहा छैन ।'

'प्राय पाठकहरू मलाई यसै भन्नुहुन्छ । यो राम्रो कुरा हो जस्तो लाग्छ । म जान्छु है अव विदा हौ है ।'

'गइहाल्ने म दुइ घन्टादेखि तिमीलाई अनलाइनमा कुरिरहेको छु । '

म तपाईँबाट तिमी भन्न पुग्छु उनी यसलाई मौनर्समर्थन गर्छिन् ।

'तपाईँ मिठो गफ गर्नु हुँदो रहेछ । '

'एउटा कुरा भनु रिसाउनु हुन्न नि -'

'अहँ रिसाउदिनँ बरु चाँडै भन न ।'

''यति मीठो गफ गरेर अहिले सम्म कति वटा गलफ्रेन्ड बनाइसक्नु भयो -

अमेरिकाजस्तो फ्रि कन्टीमा बस्नु भएको छ ।'

उनको प्रश्नले म कक्रयाकुक्रुक हुन्छु । कस्तो प्रश्न सोध्न सकेकी होली एक मनले सोचे उनलाई भनिदिउकि म तिम्रो सुवास हुँ भनेर ।

तर मैले भन्न सकिनँ ।

'विश्वास गर्नुहुन्छ म अर्न्तमुखि छु नि केटीसँग सामुन्ने पर्न लजाउछु ।'

'कसरी पत्याउनु -'

'आइ लभ यु आस्था ।'

'थैकयु भेरी मच तर प्रेम शब्दको मिसयुज चाहिँ नगर्नुहोस् है यो अत्यन्त पवित्र शब्द हो । '

उनको यस्तो कुराले म मर्माहत बन्न पुग्छु । मैले गफको सर्न्दर्भ मोड्दै अन्त लगेँ ।

'कतै तपाईँले मलाई पात्र बनाएर कथा लेख्दै हुनुहुन्न । '

'अहँ लेख्न चाहेको हो तर सकेको छैन , परशुप्रधानको जस्तो अनलाइनमा सुमन भन्ने

तर लेख्न सकेको छैन ।'

'तपाईँ पात्रहरूलाई किन यसरी नचाउनुहुन्छ । भन्नोस्, कुनै बेला तपार्इँका पात्रहरूले आन्दोलन गर्लान है । '

'ए पख्नोस् पख्नेस् , एउटा कथा मेरो अपुरो थियो , अहिले भर्खर पूरा भयो ।'

'किन मलाई पात्र बनाएर साच्चै लेख्न लाग्यौ कि क्या हो -'

'होइन होइन एउटा अपुरो कथा थियो त्यो अहिले पुरा भयो । एउटा पात्र तपाईँजस्तै विदेश गएको थियो उसैको कथा हो । त्यो कथा पुरा गरेर म तपाईँलाइ मेल गर्छु । '

'थ्यैङक यु प्रिय पाठक अहिले म विदा हौ है -'

'यो त स्वार्थीपन भएन र आफ्नो काम सकिने बित्तिकै मलाई छोडिदिने अनि कथाको प्लट अलिकति बताउ न।'

'होइन म सकेपछि मेल गरेर पठाउला है ।'

'ल त आस्थाजी यु आर भेरी ग्रेट । हेव अ नाइस डे ।

धेरैभन्दा धेरै लख्नु है।',

यति भनेर त्यो दिन हामी च्याटबाट छुटि्टयौँ ।

फेरि निकै दिनसम्म मलाई च्याटमा बस्ने फुर्सद भएन ।

आस्थाले मलाई त्यो पठाउछु भनेको कथा पनि पठाइनन् ।

म टाढा बसेर नै आस्थाको प्रेमको सुगन्ध लिन चाहन्थेँ । तर्सथ सधैँ उनको सफलता र सुखको कामना गर्दथेँ । त्यसैले वेवसाइटहरूमा उनको लेख र कथाहरूमा प्रतिक्रिया पठाउन कहिल्यै चुक्दिनथेँ । समसामयिक नेपाली राजनीतिको बारेमा लेखिएका रचना निकै चाख लाग्दा हुन्थेँ । उनको प्रतिभा म भित्र झागिँदै गएको थियो । यसबाट म उनलाई नजिकबाट र्स्पर्श गरेको महसुस गर्दथेँ । एकदिन च्याटमा फेरि हाम्रो भेट भयो -

'हाइ लेखिकाज्यु व्यस्त हो -'

'हो र होइन पनि , व्यस्त त भइहालिन्छ नि '

'किन किन तिमीसँग कुरा गर्दा मलाई बेग्लै आनन्द आउँछ । मैले आफूभित्र तिमीलाई विजारोपण गरेको छु ।'

'मलाई यति धेरै भावुक भएको मन पर्दैन । म नेपाली समाजमा हुर्केको नारी हुँ । मेरो घर व्यवहार छोराछोरी छन् श्रीमान हुनुहुन्छ ।प्लिज यसरी दुख नदिनुहोला ।'

'घर परिवारसँग डर लाग्छ -'

'हो लाग्छ नि, यो नेपाल हो अमेरिका होइन ।'

'ए, हो त हगि मैले कस्तो बिर्सेछु । सरी है । ' मैले कुरा मोड्दै भने 'अस्तिको कथा किन नपठाएको त - कि पात्रहरू आन्दोलनमा छन् -'

'होइन होइन पात्रहरू त ठीकै छन् तर लोडसेडिङ्गले भिलेनको रोलमा छ के गर्ने -'

'पुरै सरकार नै भिलेन छ भनन लेखमा त सरकारलाई त भन्नु नभन्नु भन्छौ नि -'

'भनेर मात्र के गर्नु कानमा बतास लाग्ने होइन क्यार ।... अब म जान्छु है अनलाइनमा धेरैबेर बस्न सक्दिनँ घरमा धेरै काम छ फेरि आज छुटि्टको दिन हो ।'

'कहिले भेटने त... फेरि ...-

'फेरि के -'

'च्याटमा भनेको । भोलि है ।'

'नट स्योर'

'आइ मिस यु आस्था ..'

यसरी हामी त्यो दिन छुटि्टएका थियौँ । आस्थासँग कुरा गर्दा म आनन्दित महसुस गर्दथेँ । मेरो समय उडेर उही नेपालमा हामी भेटेको समयमा पुग्दथ्यो । म उनको काल्पनिक र्स्पर्शमा हराउने गर्दथेँ ।

तर कथाकार अनामिकाज्यू, एकदिन के भयो थाहा . मेरो जीवनरूपी यान कतै एयर भ्याकुममा परेर सयौँ मिटर तल खसेको भान मलाई भयो । त्यो सङ्कटको भुमरी के थियो भने त्यो थियो आस्थाको मेल । त्यो दिनको आस्थाको मेल पढेपछि मलाई लाग्यो मेरो सोचाइ कुनै दुर्घटनाबाट छतविछत भइरहेछ ममा सोच्ने र सम्झने शक्ति नै विलिन भइरहेछ । त्यो दिनको आस्थाको मेल यसप्रकारको थियो - सुवासजी तपार्इँलाई मैले आफ्नो अत्यन्त नजिकको मित्र ठानेकी छु , लाग्छ, हामी धेरैअघिदेखिको साथी थियौँ । तपाईँको मेलले मलाई नयाँ उर्जा र शक्ति दिन्छ । नत्रभने नेपालको परिवेशमा एउटा नारीले यसरी लेख्नु भनेको ठूलो सङ्धर्षगर्नु हो । समाजमा विद्रोही भएर बाँच्नु हो । प्रत्येक पाइला ठेस र चोट लाग्छन् । जसलाई सहँदै, सम्हालिँदै हिँडनुपर्छ । कहाँ कुनबेला जीवन तहसनहस हुन्छ थाहा हुँदैन । जुन चुनौतिलाई स्वीकारेर मैले यो क्षेत्रमा लागेकी छु । मैले तपाईँलाई एउटा साँचोसाथीको रूपमा मानेकी हुनाले आज एउटा गोप्य कुरा भन्दै छु । मलाई बोनम्यारो भएको छ । यो कुरा कसैलाई थाहा छैन । मेरो परिवारलाई पनि थाहा छैन । यो कुरा गोप्य राख्नुहोला । म धेरैदिन बाँच्दिनँ । तर जीवनको अन्तिम श्वाससम्म लेखिरहनेछु । यो मैले कसरी थाहा पाएँ भने - एकपल्ट मलाई रक्तअल्पता भयो । तर किन र कसरी भयो भन्ने थाहा भएन । मलाई रगत चढाइयो । नेपालका डाक्टरले यो थाहा पाएनन् । त्यसपछि मलाई भारतको एउटा साहित्यिक सस्थाले सम्मान गर्न भनेर बोलाएको थियो । भारत जानेक्रममा आगराको ताजमहल हेरेर जाऊ भन्ने सल्लाहअनुसार साथीहरू सबै गयौँ । त्यससमय मलाई ज्वरो आयो । मैले आगराको राम्रो मेडिकल ट्रष्टमा उपचार गराएँ । उपचारको क्रममा रगत परिक्षणको क्रममा छोडेर आउनुपर्‍यो । उनीहरूले पछि मेरो अफिसको ठेगानामा रिपोर्ट पठाइदिएछन् । मैले मेडिकल भाषा बुझिनँ । एउटा राम्रो डाक्टर कहाँ गएर सोधेँ । उसले बोनम्यारो र बोनम्यारोसम्बन्धी धेरै सल्लाह र सुझाव दियो । मैले यो कुरा परिवारबीच गोप्य राखेँ।

सुवासजी, अहिले ममा धेरै थकान हुने बेलाबेलामा ज्वरो आउने भइरहेछ । जुन कुरा मेरो परिवारलाई सुनाउने गर्दिन । किनभने उनीहरू अत्यन्त हताश र निराश हुनेछन् । मैले सुनाए पनि यस्को उपचार अत्यन्त खर्चिलो र असम्भवप्राय रहेछ । त्यसैले उनीहरूलाई मैले थाहा नदिएकी हुँ । उनीहरूले थाहा पाउञ्जेत धेरै ढिला भइसक्नेछ । एउटा असलमित्रको रूपमा तपाईँले कुनै परीक्षा दिनुपरे तयार हुनुहोला र तपाईँको एउटा सुन्दर फोटो पनि पठाइदिनुहोला ।

कथाकार अनामिकाज्यू, आस्थाको यो मेल पढेपछि मेरो जीवनप्रतिको आस्था नै सब चकनाचुर भएको छ । मेरी प्रिय आस्था, अब थोरै दिन बाँच्दैछिन् । म उनको लागि के गर्नसक्छु र - बिधाताको लेखनलाई कसले मेट्न सक्छ र - म उनको जीवनको दीघार्यूको कामना मात्र भगवान्सँग गर्नसक्छुं । तर उनले मित्रताको परीक्षा भनेको के हो - त्यो चाहिँ मैले बुझिन । कतै उनले मलाई चिनीसकेकी त छैनन। तर चिन्नु नपर्ने हो - कतै मैले मेलमा मेरो यथार्थ ब्यक्त गरेको थिएँ कि । अहिले मेरो स्मरणशक्ति पनि क्षिण हुँदै गएको छ ।

कथाकार अनामिकाज्यू उनको अन्तिम इच्छा मेरो फोटो हेर्ने भनेकी छिन् म कसरी पठाउँ उनलाई मेरो फोटो । फेरि नपठाऊ त उनको अन्तिम इच्छा पूरा गर्न नसकेकोमा मलाई जीवनभर आत्मग्लानी हुनेछ । त्यसैले यो परिस्थितिमा तपाईँ मेरो कथा लेखेर पाठकहरूसँग मेरो समस्याको समाधान हुने उपाय माग्न सक्नुहुन्छ । अथवा कुनै वरिष्ठ कथाकारबाट सल्लाह लिएर यो आपतको भुमरीबाट निकाल्न सक्नुहुन्छ ।

कथाकार अनामिकाज्यू जसरी हुन्छ मेरो कथा र्सार्वजनिक गरिदिनु होला र पाठकलाई भनिदिनुहोला जीवन भोगाइमात्र होइन र अरु धेरै कुरा रहेछ । जीवनको क्यानभासमा जीवनको रङ्ग कसको कति गाढा छ भन्ने थाहा हुँदो रहेनछ । त्यो रङ्ग कसको कुनबेला उडेर सदाको लागि हराउँछ कसैलाई थाहा हुँदैन रहेछ । जीवनको क्यानभासमा यस्ता नियतिका हजारौँ रङ्ग पोखेर बाँच्नुपर्ने नेपालीको बिडम्बना रहेछ । हामी नेपाली न त रङ्गविहीन भएर बाँच्न सक्छौँ न त रङ्गिन भएर बाँच्न सक्छौँ ।

दिवाकर नेपालीज्यू, मेरो पात्रको कथा यही हो । ऊ जीवनको क्यानभासमा आफ्नो प्रेमिकाको आयू उड्दै गरेको देखिरहेछ । तपाईँ यदि उनको प्रेमिकाको जीवनको क्यानभासमा कुनै रङ्ग भर्न सक्नु हुन्छ कि अथवा मेरो पात्रलाई यो सङ्कट र निराशाको भुमरीबाट निकाल्न सक्नुहुन्छ कि - फेरि उसले आफ्नी आस्थालाई फोटो पठाउदा आस्थाले अवश्य उसलाई चिन्ने छे र उसको प्रतिक्रिया के हुनेछ - यस विषयमा तपाईँ मेरो पात्रलाई आफ्नो विद्धता मार्फत राम्रो उपाय बताउनसक्नु हुनेछ । यदि गर्नसक्नु भयो भने मेरो पात्र जीवनभरका लागि तपार्इँको ऋणी हुनेछ ।  

साझा पुरस्कारदारा पुरस्कृत उपन्यास 'समानान्तर आकाश' बाट


वि स २०६२ सालको साझा पुरस्कार पद्मावती सिंहको उपन्यास 'समानान्तर आकाश'ले प्राप्त गरेको छ । यो समाचार सम्पूर्ण नारी साहित्यकारको लागि खुसी र गर्वको कुरो रह्यो । पुरस्कृत व्यक्तित्व पद्मावती सिह स्वयंलाई पनि यो अत्यन्त गौरवको क्षण हो । जीवनको उत्तर्रार्द्धमा उमेरको छेकाबन्दीलाई पार गर्दै सिर्जनशीलतामा लागेर उपन्यास लेख्नु मात्र होइन साझा पुरस्कार जस्तो सम्मानजनक पुरस्कार प्राप्त गर्नु एउटा आँटिलो र गर्विलो कार्य हो । जसलाई सम्पूर्ण नारी साहित्यसाधकले प्रेरणा र उदाहरणको रूपमा लिनु पर्दछ । नेपालको परिपे्रक्ष्यमा साहित्यिक क्षेत्रलाई उपेच्छा र अपहेलनाको भावले हेरिन्छ । यहाँ पुरुषलाई त साहित्यकारको रूपमा उभिएको परिवार र समाजले हेर्न चाहँदैनन् भने नारी साहित्यकारले यसरी साधनामा लागेर पुरस्कार हात पार्नु साहित्यिक क्षेत्रका लागि नै गौरवको विषय हो । यहाँ साहित्यिक क्षेत्रलाई उपेच्छा र अपहेलनाको भावले हेर्नुको पछाडि धेरै कारणहरू छन् । साहित्यकार भएर आफ्ना जीवनमा आइपर्ने विभिन्न अप्ठ्यारा क्षणहरूलाई भौतिकरूपले तह लाउँदै एउटा सुविधा सम्पन्न जीवन बाँच्न नसक्नु नै यसको प्रमुख कारण हुन् । त्यसपछि साहित्यकार स्वयंले झेल्नुपर्ने मानसिक विचलन, आर्थिक अभाव, समाज र राष्ट्रले गरेको असहयोग गुटबन्दी, नातावाद, कृपावाद, आदि हुन् । जसले गर्दा साहित्यकारहरू सम्मानित जीवन बाँच्न सकिरहेका हुँदैनन् । पुरुषको वाहुल्य रहेको हाम्रो समाजमा पुरुषसाहित्यकारको यो हविगत छ भने नारी साहित्यकारको स्थिति कस्तो होला - यो अत्यन्त सोचनीय कुरा छ । काठमाडौँको सुविधासम्पन्न र अनुकूल वातावरण भएको, हजारौ शिक्षित नारी भएको ठाउँमा त नाम चलेका नारी साहित्यकारहरूको नाम औँलामा भाच्दा पनि नपुग्ने अवस्था छ भने मोफसलको के हालत होला - जहाँ प्रत्येक पाइला नारीले सङ्र्घर्षका साथ अघि बढ्नुपर्छ । जहाँ बाँच्नको लागि कति सङ्र्घर्ष गर्नुपर्छ भन्ने कुरा उपन्यासकार पद्मावती को उपन्यास 'समानान्तर आकाश'मा पनि देखाइएको छ । जहाँ चेतनाको अभाव छ, भौतिक असुविधा छ , आर्थिक अभाव, प्रतिकुल वातावरण छ । यो अवास्थामा काठमाण्डौ बाहिरको नाम चलेका नारी साहित्यकारको नाम शीला खोज्दाझैँ खोजे पनि भेटिन गाह्रो हुन्छ । यस्तो अवास्थामा सम्पूर्ण नारीहरुले साहित्यमार्फत आफ्नो आस्तित्व कायम राख्न सकिन्छ भन्ने कुराको राम्रो उदाहरण आदरणीय पद्मावतीदिदीले दिनुभएको छ । लामो समयदेखि साहित्यसेवामा अनवरतरूप रही गुञ्जन साहित्यिक समूहको अध्यक्षको हैसियतले साहित्यिकसेवामा लाग्नु भएको पद्मावतीदिदीको सफलतालाई हामीले हृदयदेखि नै प्रशंसा गर्नुपर्छ ।
प्रत्येक वर्षसाझाबाट प्रकाशित पुस्तकमध्ये एउटा उत्कृष्ट पुस्तकलाई दिइने यो पुरस्कारको राशी एकाउन्न हजार रहेको छ । यो पुरस्कारको राशी गत वर्षेखि बढाइएको हो । हुन त साझाबाट प्रकाशित अन्य पुस्तक पनि कम स्तरका थिएनन् । जसलाई हामी अनुमान लगाउन सक्छौ । वास्तवमा पुरस्कारको घोषणा गर्न निकै गाह्रो परेको हुन सक्छ । तर आधा आकाश ओगटेको नारीहरूको दयनीयस्थितिको उजगार हुनुपर्दछ , नारीवादी धारणाले नारी स्वयंले आफैलाई सक्षम पार्न सक्नुपर्दछ यो आजको नारा हो । पुरस्कार प्राप्त भएपछि मात्र सबैको आँखा त्यो पुस्तकमाथि पर्नु हाम्रो समाजको परम्परागत रोग छ । वास्तवमा हाम्रो देशमा पाठकले पुस्तक पढ्नलाई कि त पुस्तकले पुरस्कार प्राप्त गर्नुपर्छ कि त बढी विज्ञापन भएको हुनुपर्दछ कि त समसामायिक विषयवस्तुले पाठकको मन छुनुपर्दछ । यो कुराको पुष्टि अधिक ब्रिक्री भएका पुस्तकहरूले देखाएका छन् । हुन त म पनि पद्मावतीदिदीको उपन्यास धेरैअघि पढ्न चाहान्थेँ । तर मेरो बाध्यता र विवशताले पढ्न सकेकी थिइन् । जब पुरस्कारको घोषणा भयो म धरानको साझाको बिक्रीकक्ष गईकन पुस्तक किनेर ल्याई अद्योपान्त पढी सिध्याएँ । यो कुराको तीतो अनुभव म स्वयंले पनि भोगेकी छु । पद्मावतीदिदीको उपन्यासले साझा पुरस्कार पाए जस्तै मैले पनि मेरो पहिलो प्रकाशित बालउपन्यास 'सानी'ले साझा बालसाहित्य पुरस्कार प्राप्त गरेको थियो । पुरस्कार धोषणा भएपछि मेरी आफ्नै बहिनीले 'पुरस्कार पाएपछि मात्र दिदीको पुस्तक पढे' भनेर तीतो यथार्थ पोखेकी थिई । हाम्रो समाजमा साहित्यलाई हेर्ने दृष्टिकोण कस्तो रहेछ भन्ने कुराको पुष्टि यो अभिव्यक्तिले गर्दछ । पुरस्कार घोषणा भएपछि मजस्तै धेरै नारी साहित्यसाधक र पाठकहरूले यो पुस्तक खोजीखोजी किनेर पढ्ने छन् भन्ने कुरामा दुइ मत हुन सक्दैन ।
समालोचक सुधा त्रिपाठीको विवेचनात्मक अभिव्यक्ति भएको यो उपन्यास पूर्णरूपले नारीवादी उपन्यास हो । सुधा त्रिपाठीको शब्दमा 'मानिसजम्मा दुर्इ जात छन् - महिला र पुरुष । सामाजिक संरचनाले यी दुर्इ जातका भागमा दुर्इ छुट्टाछुट्टै कुरा पस्किएको छ । महिलाको भागमा रित्तो परेको छ भने पुरुषको भागमा पूर्णता । महिलाको आफ्नो भन्नु न त आकाश नै छ न त धर्ती नै । पुरुष एक्लै सिङ्गो आकाश ओढेर सिङ्गो धर्तीमाथि डङ्ग्रङ्ङ पल्टिएको छ । बिनाआकाशकी महिला अन्तरिक्षमा र्तुलुङ्ङ झुन्डिएकी छ । आकाश र धर्ती माथिको यो एकाधिकार समाप्त नभएसम्म जीवन कसैको पनि सुखी हन सक्दैन भन्ने कुरा बुझ्दै आएकी छ । यसैले आजका महिला यी दुर्इ कुरामाथि को अधिकार खोजिरहेको छ अन्तरिक्षमा झुण्डिएर भए उसले आकाश भनेर आकाशलाई पुरै ढाकेर बसेको बादललाई बुझेकी छ र त्यो बादल हो पितृसत्ता । उसले धर्ती भनेर धर्तीलाई पुरै ढाकेर बसेको तुवा“लो लाई बुझेकी छ र त्यो तुवाँलो हो पितृसत्ता । समालोचक सुधा त्रिपाठी को शब्दमा कति गहनता छ । अनि त्यो गहनतालाई जन्माएको छ पद्मावतीदिदीको उपन्यास- समानान्तर आकाशले । वास्तवमा नै नेपाली समाजमा नारीको स्थिति कस्तो छ भन्ने कुरा देखाइएको छ यस उपन्यासमा । पितृसत्तात्मक समाजमा हुर्केको अविनाश सुस्मितालाई भोग्या र विलासिताको रूपमा प्रयोग गर्नु नै उपन्यासमा उद्घाटन भएका विषयवस्तु हुन् । नारीलाई मानिसको दर्जा राख्न नचाहने र देख्न नचाहने धेरै पात्रहरू उदाएका छन् । ती पात्रहरूलाई नारी स्वयं स्वाभीमानी र स्वावलम्बी भई उनीहरूका विचारलाई धोईपखाली गरिएका छन- यस उपन्यासमा ।  

वर्षौदेखि हाम्रो समाज पुरुषको हैकमवादी संस्कारमा हुर्कदै आएको छ । नारी पुरुष समान भनिएता पनि घरभित्रदेखि नारीपुरुषबीच असमानता खाडल सुरु हुन्छ । आधा आकाश ओगटेको नारी शिक्षित भए मात्र समाज र राष्ट्र विकसित हुन्छ भन्ने कुरा कागतमामात्र सीमित देखिन्छ । नारीले आफ्नो विद्रोहको आवाज उर्ठाई भनी सामान्तीसोच भएका पुरुषहरू कसरी पूर्वाग्रही भएर नारी खेदो गर्छन भन्ने कुराको राम्रो चित्रण गरिएको छ यस उपन्यास । पूर्णरूपले नारीवादी धारणा व्यक्त गरिएको यस उपन्यासमा नारीपुरुष सनातनदेखि नै एकअर्काका लागि अपरिहार्य हुन भन्ने कुरा पनि देखाइएको छ । सुस्मिता र प्रभातबीचको सम्बन्धले यस कुरालाई साकार पारेको छ । वास्तवमा नारी एक्लै केही गर्न सक्दिन , उसलाई पुरुषको प्रेम, भावना र्समर्पणको आवश्यकता पर्दछ भन्ने कुरा पनि देखाइएको छ । अहिले युवापुस्ताहरूको विचार, चालचलन, चाहना आदिको राम्रो चित्रण गरिएको पाइन्छ यस उपन्यासमा ।
अन्तिममा भन्नुपर्दा एक्काइसौ शताब्दीमा गुज्रिरहेको समयमा हाम्रो समाजमा पनि नयाँ चेतना र धारहरूको लहर बग्न थालेका छन् । यस्तै एउटा बलियो लहर ल्याएर नारीलाई समाजमा आफ्नो मुल्य र मान्यताको प्रतिबिम्व देखाउन सफल भएको छ यो उपन्यास । उपन्यासकार पद्मावती दिदीलाई म मजस्तै धेरै कनिष्ट नारी साहित्यकारहरू हार्दिक बधाई दिन चाहन्छौँ। 

मेरो बारेमा

मलाई पछ्याउनेहरु

फेसबुक शुभेच्छुक

भिजिटर म्याप

अन्तरवार्ता सुन्नुहोस्

खसखस डटकमले लिएको अन्तवार्ता सुन्नुहोस् । Click Here!! (Listen Live) यो अन्तवार्तालाई आफ्नो Computer मा Save गर्न चाहनुहुन्छ भने Right Click गरी Save... भन्ने Opptions मा Click गर्नुहोस् । यदि तपाई Mozilla Firefox, Google Chrome, Internet Explorer, Apple Safari चलाउँदै हुनुहुन्छ भने क्रमश: Save Link As.., गर्नुहोस् ।