September 30, 2009

सम्प्रेषण

प्रिय पाठकमित्रहरु, तपाईहरुले यति मिठो प्रतिक्रिया दिनुभएको रहेछ तर
मेरो ब्लग कतै रोकिएको रहेछ त्यसैले प्रतिक्रियाहरु समयमा पाउन सकिन । आज एक्कासी सबै प्रतित्रियाहरु पढन पाउदा ज्यादै हषिर्त भएको छु । आज सबै पाठकमित्रको प्रतिक्रिया एकै पल्ट दिनेप्रयास गर्दैछु । र पाठकमित्रहरुलाइ ब्लग हेर्दै गर्नुहुन हादिक अनुरोध पनि गर्दछु किनभने अझै धेरै राम्रा रचना आउन बाकी छन्.........शखदा

बिष्णु भाइ, पुस्तक पढिदिनु भएकोमा धेरैधेरै धन्यवाद दिन चाहन्छु । अब मेरो एउटा सस्मरणात्मक निबन्ध सिर्जना र सन्त्रास आउदैछ । र सानी र सानीको साहसको अग्रेजीमा अनुवाद भएर आउदैछ । र समयको क्यानभासको कथोपन्यास श्रृखलाबदरुपमा कथाकार दिवाकर नेपालीलाई सम्बोधन गरे्र आउदैछन् । पाठकमित्रहरुबाट धेरै माया पाएको हुनाले छिटै यसको श्रृखला पुस्तकको रुपमा आउनेछ ।

बसिबियालबोभाइ, कथा लेख्न वा कुनै सिर्जना गर्न साधाना गर्नुपर्छ । पहिले कथाहरु प्रशस्त पढनुपर्छ र कल्पनामा डुबुल्की मार्दै भावसँग खेल्नुपर्छ । पहिलो कुरा कसरी प्रस्तुति र शैली राम्रो हुन्छ भन्ने कुरामा ध्यान दिनुपर्छ ।

सुशिलजी, धेरै खुसी लाग्यो तपाई र तपाईको जीवनसँगिनीलाई धेरैधेरै धन्यवाद छ । मसँग अवश्य भेट गर्न सक्नुहुनेछ । मेरो मेल ठेगाना र मोबाइल नम्बर ब्लगमा छ ।

दीपनारायण भाइ, धेरैधेरै धन्यवाद छ । वेव हेर्दै गर्नुहोला ।अझ धेरै राम्राराम्रा रचना आउदैछन् ।

रचनाजी, सुरुसुरुमा रचना छापिन गारो हुन्छ । मलाई पनि गारो भएको थियो । मधर्ुपर्क, गरिमा पत्रिका पारिश्रामिक दिने पत्रिका हुन त्यसैले गारो हुन्छ सुरुसुरुमा पारिश्रामिक नदिने पत्रिकाहरुमा प्रयास गर्नुपर्छ । त्यसपछि रचना उत्कृष्ट हुदै गएपछि ठाउ पाइन्छ । चिनजान र सर्म्पर्क पनि चाहिन्छ । तर असफल भएपनि प्रयास गरिरहनुपर्छ ।

सीता सन्ध्याजी , तपाई धरानको हुनुहुन्छ भने भेटने इच्छा छ । मेरा रचना भर्खर तयार भएको होइन । पन्ध्रवर्षो साधाना हो । अहिले जागिर छोडेपछि यसैमा समर्पित छु ।

जगालीजी मेरो कथाहरु प्राय अतृप्त यौन वासनाले भरिएका हुन्छन् । किनभने यसभित्र मैले ठूलो रहस्य देखेको छु । त्यसैलाइ बाहिर निकाल्ने प्रयास गरिहेछु ।

कृष्णजी साहित्यमा मेरो परिचय बालसाहित्यबाट भएको हो । सानी पहिलो पुस्तकले साझा बालसाहित्य पुस्तक प्राप्त गरेपछि म सम्पूर्णरुपले यसैमा समर्पित भए । यसको दोस्रो भागले पनि अनेसासभनौ अमेरिकाको राम्रै पुरस्कार पाएको छ ।अहिले मेरो पुस्तकहरु पुतलीसडको प्रगतिबुक्स स्टेशनरीमा फोन न ४२२५९४६ मा ४०% छुटमा पाठकलाई बिक्रीको लागि राखेको छु ।पसल बाहिर मेरो पुस्तकको फ्लेश टागिएको छ । मैले पाठकलाइ सुलभमूल्यमा प्राप्त होस भनी यसो गरेको हु । अन्य केही पसलमा पनि छ ।f

रोशनजी , धेरै खुसी लाग्यो यो अर्थमा होइन कि तपाईले राम्रो भन्नुभयो । किनभने मेरो कथा पढेर नरुचाउने शायदै कोही हुनुहुन्छ । तर यस अर्थमा की तपाईले साहित्यको रसलिन जान्नुभएको रहेछ ।

नारीका प्रतिनिधिमुलक भोगाइहरु

  • डा. लक्ष्मणप्रसाद गौतम
विगत केही समयदेखि नेपाली साहित्यमा बाल-उपन्यास लेखन केही सशक्तताका साथ देखापरेको पाइन्छ । यसै शृङ्खलामा बालसहित्यकार एवम् कथाकार शर्मिला खड्का (दाहाल) बालउपन्यास लेखनका क्षेत्रमा केही नवीन प्रस्तुति र विषयका साथ देखापरेकी छिन् । प्रौढकथा लेखनमा समेत नवीन सचेतताका साथ देखापरेकी शर्मिलाका फुटकर रूपमा प्रकाशित प्रौढकथाहरूले उनको बेग्लै र पृथक पहिचानलाई सङ्केत गर्दै विशिष्ट कथाकारका रूपमा उभ्याउने आधार दिएका छन् । पुस्तककार रूपमा 'सानी' ( २०६० ) र 'सानी को सहास' (२०६२ ) एवम् 'मित्रताको महत्व' (२०६३ ),सिन्केको सफलता (२०६४) बाल उपन्यासले उनलाई विशिष्ट बालउपन्यासकारका रूपमा उभ्याएको देखिन्छ । साझा बालसाहित्य पुरस्कार ( २०६० ) र नेपाल बालसाहित्य समाजको राष्ट्रिय सम्मेलनमा सम्मानित शर्मिलाको 'सानीको साहस' उत्कृष्ट बालउपन्यास हो । 'सानी'ले साझा बालसाहित्य पुरस्कारजस्तो गरिमामय पुरस्कार प्राप्त गरेको छ भने 'सानीको साहस'ले अन्तर्राष्टिय नेपाली साहित्य समाजको सर्वोत्कृष्ट नारी हस्ताक्षर पुरस्कार प्राप्त गरेको छ ।
'सानीको साहस' पूर्णातया बालमनोरचना अनुरूप लेखिएको छ । यस कृतिका साथै अन्य उनका बालसाहित्यिक रचनाका केन्द्रीयतामा र शर्मिलाका बालसाहित्यिक रचना/बालउपन्यासका सेरोफेरोमा पाइने प्रमुख प्रवृत्तिगत विशेषता यसप्रकार देखिन्छन् :
बालमनोरचना र बालमनोविज्ञान अनुरूप रचना गर्ने प्रवृति ,
बालउपन्यासलाई रोचक र औत्सुक्यमय बनाउन लोक कथात्मक ढाचाँ र शैली को प्रयोग ,
खप्रतीकीकरण, सन्देशमूलक प्रवृत्ति र आदर्शोन्मुख यथार्थको प्रस्तुति ,
ख बालबालिकालाई साहसी, निडर आदर्श बनाउने दृष्टान्तहरूको प्रयोग,
ख बालबालिकाले देखेभोगेकै युगीन सामाजिक यथार्थ समेतको प्रस्तुति ,
ख बालबालिकाको स्तरअनुरूपको भाषा शैलीको प्रयोग र कुतूहलता, रोचकता र सरस एवम् सरल शैलीको प्रयोग आदि ।
साहित्यकार शर्मिलाको 'सानीको साहस' बालमनोरचना अनुरूप लेखिएको बालउपन्यास हो र यसलाई 'सानी' बालउन्यासकै दोस्रो भागका रूपमा रचना गरिएको छ । प्रमुख पात्र 'सानी'कै वृत्त वरिपरि यी दुवै उपन्यास अगाडि बढेकाले यो सानी कै निरन्तरता हो भन्ने स्पष्ट हुन्छ ।
'सानीको साहस' एउटै मुल बालउपन्यास भए पनि यो विभिन्न छब्बीस ओटा शीर्षकहरूमा विभाजित छ र यसबाट यो उपन्यास एकातिर सानासाना कथा लघुकथाहरूको सङ्ग्रहका रूपमा देखिन्छ भने अर्कातिर विभिन्न शीर्षकहरूमा विभाजित उपन्यासका रूपमा पनि देखापर्छ । ती शीर्षकभित्रका कथानक स्वंयमा पूर्णता भएर पनि ती परस्पर सम्बध्द छन् । असम्पृक्त छन् र सापेक्षित पनि छन् । त्यसकारण यस बालउपन्यासले बालबालिकाहरूलाई उपन्यास, कथा र लघुकथा सबैको स्वाद दिन्छ । विषयवस्तु वा अर्न्तर्वस्तुको संयोजनका दृष्टिले 'सानीको साहस' भित्र निम्नलिखित अर्न्तवस्तु देखिन्छ ः

  • सामाजिक पारिवारिक घटना सर्न्दर्भ ,
  • युगीन यथार्थ परिवेश र वर्तमानको भोगाई ,
  • वैयक्तिक बालमनोरचना र मानवीयशक्ति ,
  • संघर्षपूर्ण जीवनकथाको दन्त्यकथात्मक यथार्थ ,
  • शौर्य , साहस , पराक्रम र शक्तिजस्ता सकारात्मक भाव र चिन्तन ।
यी अर्न्तवस्तुका सर्न्दर्भमा 'सानीको साहस' बालउपन्यास भित्रका केन्द्रीय कथ्य र अर्न्तर्वस्तुलाई यसप्रकार देखाइन्छ :
क्र.स. शीर्षक केन्द्रींय कथ्य/ वस्तुसर्न्दर्भ
१  रात्रि बसको यात्रा बस रोकेर लुटपाट गर्ने युगीन यथार्थको प्रस्तुति ।
२ जूनको देशमा भ्रमण साहसी चरित्रको पूर्वाभास र अधिकल्पनाको प्रयोग ।
३ सानीको बिमारी सहरिया सडक बालबालिकाको विसङ्गत जीवन
४ विद्यालयमा भर्ना सहरियाभन्दा ग्रामीण विद्यालयमा बालबालिकाहरूले बढी माया पाएको प्रस्तुति ।
५ चिडिया खानाको भ्रमण पशुपङ्क्षीप्रतिको नैर्सर्गिक प्रेंम
६ चम्पासँग भेट सहरिया युवायुवतीका फेसन र बालश्रमशोषण
७ जन्मदिनको घटना सामान्य घटनाबाट पनि बालमनोविज्ञानमा पर्ने प्रभावको प्रस्तुति ।
८ मन्त्रको करामत बालमनोविज्ञानका सर्न्दर्भमा शान्ति र अशान्तिको प्रभावपूर्व प्रतीकात्मक प्रस्तुति ।
९ मम्मीको व्यवहार परिवारबाट अपमानित हुनुको बालपीडा बोध ।
१० सानी र नेपाली विषय नेपाली विषयप्रति अनुराग र लोकसाहित्यिक प्रभाव
११ दसैंको रमझमर् पर्वको उत्साहमा बालमनोविज्ञानको प्रभाव ।
१२ हजुरआमास“ग भेट ग्राम्य प्राकृतिक परिवेशमा आत्मीयताको अनुभुति ।
१३ रहस्यमय कुरा शान्तिमाता र अशान्तिमाताको प्रतीकविधाद्धारा अलौकिक दैवीशक्तिको मनोवैज्ञानिक रहस्योद्घाटन
१४ हजुरआमाको निधन सामान्य मनोवैज्ञानिक प्रभाव
१५ अभिभावक दिवस र् इष्यात्मक द्धन्द्ध र बालमनोवैज्ञानिक प्रभाव ।
१६ भाइको जन्म बालमनोविज्ञानको सघन प्रस्तुति
१७ बाबाको सरुवा आञ्चलिकता र ग्राम्य परिवेशको प्रस्तुति
१८ छाउपडी प्रथा आञ्चालिक र कुसंस्कारग्रस्त समाजको चित्रण
१९ अचम्मको घटना कुप्रथा र कसंस्कार हटाउनु पर्ने चेतनामुलक दृष्टिकोण
२० बाघमुखे बाबासँगको भेट लोककथात्मक शैलीमा पूर्वर्जन्म आदिको प्रसङ्ग र उपकारी चिन्तनका साथ अलौकिक शक्तिको पहिचान
२१ बूढीमान्छेको उध्दार उपकारी चरित्रकी सानीका रहस्यमय शक्ति र प्रच्छन्नताको अभिव्यक्ति ।
२२ गुरूपूणिर्माको मेला प्रतीकात्मक रूपमा ज्ञानविज्ञानको समन्वयको भाव, ब्रहृमाण्ड चित्रण र अद्भुत तन्त्रविद्याका माध्यमबाट अलैकिक शक्तिको प्रस्तुति
२३ बाबाको अपहरण नेपालको वर्तमान यथार्थको अभिव्यक्ति र अपहरण आदिको समसामयिक सर्न्दर्भ ।
२४ बाबाको खोजीमा माओवादी जनयुद्धको प्रभावजन्य सर्न्दर्भ र युगीन यथार्थको प्रस्तुति ।
२५ सानीको अपूर्व सफलता प्रतीकात्मक रूपमा माओवादी र सरकार मिल्नुपर्छ भन्ने मेलमिलापको सन्देश ।
२६ बाबाको आगमन संयोगान्त र सकारात्मक प्रभावमा बाल मनोविज्ञानको सकारात्मक सोच ।

शर्मिला बालमनोविज्ञान र बालमनोरचनालाई राम्ररी छामेर बालउपन्यास लेख्न सिपालु छिन् भन्ने कुरा उनको यस उपन्यासमा व्यवस्थापन गरिएको शीर्षकहरूको विधानले पनि स्पष्ट पार्छ । यस्तो शीर्षकविधानले उपन्यास पढ्ने लामो पट्यारलाग्दो समयलाई छोट्याइ दिन्छ र कथाको पठनमा उपन्यास पढ्ने कला सिकाउ“छ । बालउपन्यासमा यस्तो शीर्षकविधान आवश्यक पनि हुन्छ र यसले बालबालिकामा उत्सुकताको समेत सिर्जना गर्छ ।

बालसाहित्यिक रचनामा यथार्थ र कल्पनाको सन्तुलित संयोजन हुनर्पर्छ । यथार्थ मात्र रह“दा बालमस्तिष्कले त्यसलाई पचाउन सक्दैन भने कल्पनामात्र राख्दा त्यो अतिरञ्जनाप भई बालमस्तिष्कमा भ्रम र अवैज्ञानिकताको सिर्जना हुन्छ । त्यसैले यी दुईको सन्तुलित संयोजन गर्न शर्मिला सिपालु छिन् । त्यति मात्र होइन , रहस्यमयता ,तिलस्मी घटनाको संयोजन र अलैकिकताको प्रयोगले उपन्यास लाई रोचक बनाउँछ । बालसाहित्यिक रचनामा रोचकता अपरिहार्य तत्व हो । रोचकता भइदियो भने बालबालिकामा कल्पनाशक्तिको विकास हुन्छ । शर्मिलाले यस कुरालाई अत्यन्त राम्ररी ध्यान दिएकी छिन् ।

यस बालउपन्यासको अर्को सशक्त पक्ष के हो भने बालउपन्यासको शीर्षक'सानीको साहस'ले बालबालिकालाई साहसी , निर्भीक र परिस्थितिस“ग जुध्नसक्ने खालको बनाउन प्रशस्त मनोवैज्ञानिक आधारहरू दिएको छ । यहा“ प्रयोग गरिएका शान्तिमाता र अशान्तिमाता हाम्रो परिवेशका प्रतीक पात्र हुन् र हामीभित्रकै असल र खराब प्रवृत्ति पनि हुन् । यसबाट वर्तमानबोधको अभिव्यक्ति पनि हुन्छ । अझ 'रहस्यमय कुरा' शीर्षकभित्रको अर्न्तर्वस्तुको प्रभावपूर्ण संयोजन विशिष्ट र कलात्मक छ । यसबाट दन्त्यकथाको कुशल संयोजनले यस बालउपन्यासलाई तिलस्मी पनि बनाएको छ भने ठाउँ-ठाउँमा प्रयोग गरिएका आद्भुतिक बिम्ब ले यस कृतिलाई रहस्यमय र चिन्तनपरक बनाएका छन् । यस्तो संयोजनबाट बालबालिकामा बौध्दिकशक्तिको विकास हुन्छ । प्रतीक पात्रका रूपमा आएका शान्तिमाता र अशान्तिमाता दोहोरो प्रतीकात्मक अर्थ दिन पनि र्समर्थ छन् । यी पात्रएकातिर हाम्रो परिवेशकै र हामीभित्रका मनोवृत्तिकै प्रतीक पात्र हुन् भने अर्कातिर शान्तिमातालाई सानीकी स्वर्गीय आमाको प्रतीक पात्रका रूपमा र अशान्तिमातालाई केही रूपमा सानीकी हजुरआमाको प्रतीकका रूपमा पनि मान्न सकिन्छ ।

मनोविज्ञानको प्रयोग पनि यस बालउपन्यासको सशक्त पक्ष हो । 'सानी' र 'मित्रताको महत्व' का तुलनामा 'सानीको साहस' मा बालमनोविज्ञानको प्रयोग केही न्यून भए पनि त्यो प्रभावपर्ूण्ा छ । यस दृष्टिले 'जन्मदिनको घटना', 'मन्त्रको करामत', 'रहस्यमय कुरा', 'हजुरआमाको निधन', 'अभिभावक दिवस', 'भाईको जन्म' शर्ीष्ाकहरू बढी उल्लेखनीय देखिन्छन् । 'रहस्यमय कुरा' मा सानीलाई चिठी अझै नसकिए हुन्थ्यो जस्तो लाग्नुमा मनोविज्ञानको गुढ दृष्टिकोण छ । यस्ता मनोवैज्ञानिक सर्न्दर्भ उपन्यासभरि प्रशस्त देख्न सकिन्छ तर तिनलाई सामान्य रूपमा भेटाउन सकि“दैन । बालसाहित्यिक रचनामा आवश्यक पर्ने एउटा महत्वपर्ूण्ा अर्न्तर्वस्तु नैतिक आदर्शवादी चेतना हो र यसबाट उनीहरूको चरित्रनिर्माणमा थप बल पुग्दछ । यस दृष्टिले शर्मिलाको 'सानीको साहस' मा चरित्र निर्माणका लागि बालबालिकालाई प्रशस्त खुराक दिएको छ । आजका हाम्रा बालबालिकाले सानीको चरित्रलाई अनुकरण र अनुसरण गर्न सके वास्तवमा तिनले भविष्यमा जीवनको रहस्य बुझ्न सक्छन् ।

'सानीको साहस' बालउपन्यासकी केन्द्रीय पात्र वा नायिका सानी हो र यो सानीकै चरित्र वरपर घुमेको छ । एउटी सानी बालपात्र सानीमा देखापरेका चारित्रिक विशेषताहरू अत्यन्त प्रेरणास्पद छन् । यसबाट बालबालिकामा कठिन सङ्र्घष्ाका बीचमा पनि बा“च्न सिक्नुपर्छ भन्ने सन्देश जान्छ । त्यति मात्र होइन यहा“ शर्मिलाले कुनै बालक -पुरुष) पात्रलाई प्रमुख पात्र नबनाएर बालिका -नारी) पात्रलाई प्रमुख पात्रका रूपमा उभ्याइएकी छिन् । यसले हाम्रो समाजमा पुरुषले भन्दा नारीले सङघर्षपूर्ण जीवन बाँच्नु पर्छ भन्ने कुरा प्रस्तुत गरी नारीभित्र एउटा विशिष्ट शक्ति हुन्छ र त्यस शक्तिलाई उसले चिन्नसकेमा ऊ विशिष्ट हुन्छे भन्ने कुरा पनि यहाँ देखाइएको छ । यस बालउपन्यासका कतिपय घटनावलीहरू स्वयम् लेखिकाकै जीवनका प्रतिकृति हुन् कि जस्ता पनि देखिन्छिन र यसबाट नारीका प्रतिनिधिमुलक भोगाइको प्रस्तुति पनि अभिव्यञ्जित हुन्छ ।

समग्रमा भन्नुपर्दा शर्मिला खड्काको 'सानीको साहस' बालसाहित्यको एउटा उत्कृष्ट नमुना हो । विषयवस्तुको चयन र भाषाशैलीको प्रयोगमा बालमनोरचनालाई ख्याल गरेर लेखिएको हुदाँ उपन्यास बालमनोमस्तिष्कले सहजै ग्रंहण गर्न सक्ने बनेको छ । यस्ता बालउपन्यास लेखनमा शर्मिला अझै यथार्थको नजिक पुग्न सक्नु पर्छ । 'सानी' र 'सानीको साहस' हुँदै अब अरूअरू शृङ्खलाबध्द बालसाहित्य लेखनमा शर्मिलाले थालेको यो एककिसिमको नवआयाम पनि हो । उनको लेखनमा यस्तै नवआयामका झिल्काहरू यत्रतत्र प्राप्त गर्न सकिन्छ ।

अतृप्त अनुभूतिहरु

साहित्यका विविध विधामध्ये लोकप्रिय र शक्तिशाली विधाका रुपमा आख्यानलाई लिन सकिन्छ । नेपाली साहित्यमा यस विधामा नयाँनयाँ कतिको प्रवेश जारी छ । यही मेसोमा मोफसल (इटहरी) मा सिर्जनारत शर्मिला खडका (दाहाल) का दुइ दर्जन कथाको सङ्ग्रह समयको क्यानभासमा सार्वजनिक भएको छ । पाँच वर्षयता लेखिएका र गरिमा मधुपर्क शारदा नेपाल समय लगायतका पत्रिकामा छापिएका यस सङ्गालोका कथाले वतर्मान समाजका आरोह अवरोहका साथै नारी मनका अतप्त अनुभूतिको उजागर गरेका छन् । वेवक्याम्पको आकतिविहिन पुरुष, समयको क्यानभासमा, ओ अपराजिता, सुकन्या उर्फ निलिमा, फूल अथार्त सुन्तली , लगायतका कथा अतप्त अनुभूतिका कथा हुन् ।
पुस्तकका सबै कथाले आघुनिक चेतनाको प्रतिनिधित्व गरेका छन् । धेरैजसो कथामा विषयवस्तु, घटना र चरित्रमा विविधता हुदाहुदै केहिमा कथाकार पात्र र अनुभूति दोहोरिएका छन् । कुनै कुनै कथा कथाकारका नितान्त निजी अनुभवका मनोवादजस्ता लाग्छन् । सलल बग्ने प्रवाह भने कथाहरुको सवल पक्षका रुपमा छ ।
मध्यम र निम्न मध्यम वर्गको सामाजिक समस्या, गरिबि र पीडा, प्रेम र यौनजीवन, घातप्रतिघात, सङ्घर्ष र सफलता शर्मिलाका कथाका केन्दिय विषयवस्तु हुन् । पिछडिएको र अपहेलितदेखि अत्याघुनिक सुविधासम्पन्न पात्रले नेपालीसमाजको विविधताको प्रतिनित्व गरेका छन् ।
सामाजिक परिवेशसँगै पात्रका जीवनमा जेलिएका फरकफरक समस्याले कथा सुस्वादु र रोमान्चक बनेका छन् ।
अन्नत,कान्तिपुर दैनिक 2066.2.16

सम्झन लायकका क्षणहरु






१.कथासंग्रह समयको क्यानभासमा वरिष्ठ समालोचक डा. गोविन्दराज भट्टर्राई द्वारा विमोचन गर्दाको क्षण ।
२. पहिलोपुस्तक सानीको कवि अनिल पौडेलद्वारा विमोचन गर्दाको क्षण ।
३. सहित्यिक कार्यक्रममा साथमा डा. गोविन्दराज भट्टर्राई तथा आर.एम डंगोलसँग ।
४. सानीले साझा बाल साहित्य पुरस्कार प्राप्त गर्दाको क्षण ।
५. सानीको साहसले अर्न्तराष्टिय नेपाली साहित्य समाजको सर्वोत्कृष्ट नारी हस्ताक्षार प्राप्त गर्दाको क्षण ।

'सानी' जन्मदेखि पुरस्कारसम्म


माघ १ गते शुक्रवार साँझ सात बजेतिर म मेरी सानी छोरीसँग कोठामा खेल्दै थिएँ । त्यसै बखत फोनको घन्टी बज्यो- "हेलो, हो....." उताबाट स्थानीय पत्रकार श्री कृष्णप्रसाद भट्टर्राईज्यू बोल्दै हुनुहुन्थ्यो- "मैडम, तपाईँले आफ्नो पुस्तक सानी, पुरस्कारको लागि कतै दिनु भएकोथ्यो -" मैले सम्झँदै भने- "हो, अं, दिएको थिए“ साझा प्रकाशनमा ।"

"त्यसो हो भने तपाईँले साझा पुरस्कार पाउनु भएको छ ।"

उहाँले भन्नुहुँदा सानी छोरी फोनमा बोल्छु भनेर रोईरहेकी थिई । मैले कुरा राम्ररी बुझिनँ । अनि "होइन होला" भने । केहीछिनको वार्तालापपछि फोन राखिदिएँ ।

"मैले साझा पुरस्कार पाएँ- मैले विश्वास नै गरिनँ । अरू कोही होला अर्कै सुनेको होला भन्ने ठानेँ । त्यसपछि सानी छोरी फोनमा बोल्छु भनेर रोईरहेकी थिई । उसलाई फकाउन माइत धरानमा फोन गरेँ । उताबाट बहिनीले आत्तिदै भनी- "दिदी तपार्इँले पुरस्कार पाउनु भयो रे सानी पुस्तकमा आमाले कान्तिपुर एफ.एम. सुन्नुभयो रे आमा खुसीले सबैलाई सुनाउँदै हुनुहुन्छ ।" बैनीले एकै सासमा भनी । मैले अहिले पनि विश्वास गरिन“ 'बूढाबूढी मान्छे के भनेको के सुन्नुभयो होला ।'

त्यसको एकछिनपछि फोनको घन्टी बज्ने क्रम बढ्यो । धेरै ठाउँबाट बधाइको फोन आयो । तर मलाई चाहिँ अझै विश्वास लागेको थिएन । बेलुका ९ बजेको कान्तिपुर एफ.एम. सुन्छु भन्दै थिएँ । कम्प्युटरमा बसेको हुनाले यादै भएन ।



भोलिपल्ट बिहान रेडियो नेपालको समाचार सुनेँ, आएन । त्यसपश्चात् पत्रपत्रिकामा आ“खा दौडाए, त्यसमा पनि कतै थिएन । मलाई विश्वास घट्दै गयो । बिहान ९ बजे पुनः एफ.एम. सुनेंपछि केही विश्वास बढ्यो । दिउँसो म बाहिर थिएँ । साझा प्रकाशनबाट फोन आएछ । मेरो एकजना धरानकी साथीलाई धरानका साझा प्रकाशनका इन्चार्जज्यूले 'जीएम साबले भन्नुभएको तपाईंको एस.ओ.एस.मासँगै काम गर्ने तपाईँको साथी फलानोले साझा पुरस्कार पाएको छ भनिदिनु भन्नुभएको छ ।' भन्नुहुँदा मात्र मलाई पूर्ण विश्वास भयो ।



त्यसपछि म मनोवादमा रुमलिन पुगेँ । यो साझा पुरस्कार मैले कसरी पाएँ म अचम्ममा परेँ । हुन त मेरो जिन्दगीमा मैले योजस्तो अप्रत्यासित खुसी कहिल्यै पाएको थिइनँ । मेरो खुसीको कुनै सीमा थिएन । तर एउटै पुस्तक मात्र निकालेको म मोफसलको साहित्यकार त्यो पनि महिलालाई कत्रो विश्वास गर्नु भएछ साझा प्रकाशनका अग्रजहरूले । म लगायत धेरैजना छक्क पर्नुभयो । तर मैले वास्तवमा हिराले नै हिरा चिन्छ भन्ने कुरा प्रमाणित भएको महसुस गरेँ ।



वास्तवमा सानीको लोकप्रियताले गर्दा मलाई यो पुस्तक नेपाली बालसाहित्यमा उच्च स्थान ओगट्छ भन्ने विश्वास थियो । यद्यपि यसले पुरस्कार नै नपाएको भए पनि यस्को स्थान उच्च नै छ र उच्च नै रहनेछ । त्यसपछि मैले आफूलाई विगतको ऐतिहासिक चहलपहलमा डुलाए“ । सानीको अदृश्य छवि चित्रित हुँदै गरेको पृष्ठभूमिमा आफूलाई उभ्याएर हेरेँ ।



त्यससमय मात्र सात-आठ वर्षभएको थियो, मैले शिक्षण पेशा अपनाएको भनौँ बालबालिकासँग हेलमेल भएको, जुन समयमा 'सानी' बालमनोवैज्ञानिक उपन्यासको काल्पनिक कथावस्तु भविष्यको गर्भमा लुकेको थियो । घर तथा विद्यालय दुवै ठाउँमा धेरै जसो समय बालबालिकासँग बिताउनु पर्दा उनीहरूप्रति मेरो संवेदना बढ्दै गएको थियो । म उनीहरूप्रति बढी संवेदनशील र भावुक हुन पुग्दथेँ । उनीहरू रोएको देख्न सक्दिनथेँ । यदि कुनै कारणले विद्यालयमा रोएँ भने मेरो मुटु कटक्क काटिन्थ्यो । म सधैँ मायालुभाव राख्दथेँ । अनि त्यसै अनुसार पढाउँथेँ । यसरी म उनीहरूलाई केही सिकाउँदै आफू पनि केही सिक्दै थिएँ । त्यससमयमा म कक्षाशिक्षिका थिएँ । त्यसपछि मैले माथिका कक्षामा नेपाली विषय पढाउनु पर्ने भयो । नेपाली विषय पढाउँदा उनीहरूलाई कथा, चुट्किला सुनाउनु पर्ने हुन्छ । यसरी सुनाउने क्रममा मेरो बालसाहित्यप्रति आकर्षा बढ्दै गयो । पुस्तकालयमा अङ्गे्रजी विषयका विभिन्नस्तरका विद्यार्थीहरूका लागि प्रशस्त पुस्तक हुन्थे । तर नेपाली विषयका त्यति थिएनन् । त्यसताका नेपाली बालसाहित्यमा अहिलेको जस्तो प्रशस्त पुस्तक कहाँ थिए र भएका पनि कमजोर खालका र अप्ठ्यारा शब्द भएका हुन्थे । फेरि उनीहरूको उमेरलाई ध्यान दिएर लेखिएको हुँदैनथ्यो । यस्तो देख्दा मलाई नरमाइलो लाग्दथ्यो । भविष्यका कर्णधार हाम्रा नानीहरूले यस्तो नियति भोग्नुपर्दा नरमाइलो लाग्दथ्यो । त्यसपछि बिस्तारै म बालसाहित्यका पुस्तकहरू पढ्न थाले“ । केही बालकथाका कथावस्तुहरू लेख्न थालेँ । जुन कथावस्तुले पछि सानी बालमनोवैज्ञानिक उपन्यासमा ठाउ“ पाए ।



त्यसपछि फेरि म नेपाली विषय पढाउन छोडेर नर्सरीको कक्षाशिक्षिका हुन पुगेँ । कक्षाशिक्षिकाको रूपमा कामगर्दा मैले नानीहरूको व्यक्तिगत ख्याल राख्नुपर्ने हुन्छ । यसैक्रममा मेरो कक्षामा एउटी विद्यार्थी थिइ जोस“ग म नजिक हुन पुगेँ । उसकी आमा ऊ जन्मेकी पाँच छ महिनामा बितेकी थिइन् । ऊ धेरै कम बोल्दथी । कक्षामा ज्ञानी र पढ्न जान्ने भए पनि घरमा सबैलाई दुःख दिन्थी । उसकी कान्छी आमा थिइन् । शुरुमा उसँग बस्दिनथिइन् । उसको बुवासँगै जागिरमा गएकी थिइन । पछि उसको भाइ जन्मेपछि साथ बस्दै आएका थिए । उसकी कान्छी आमाले उसलाई असाध्यै माया गर्थी । तर ऊ अर्कै अर्थात् फरक स्वभावकी थिई । कहिले भनेको नमान्ने जिद्धी गर्ने, झगडा गर्ने गर्थी । उसकी आमाले बरोबर कक्षामा आई मलाई यी सब कुरा सुनाउँथिन् । 'मेमलाई भनिदिन्छु' भन्दा ज्ञानी हुन्थी अरे । यसरी उसकी आमाले मलाई बेलाबेलामा घरमा फोन गरेर बोलाउँथिन्, म पनि जान्थे र सम्झाउँथे । मैले सम्झाएपछि मान्थि पनि । एउटा शिक्षिकाको भूमिका विद्यालयमा मात्र नभई बाहिर पनि हुन्छ भन्ने ठान्दथे“ म । यसरी ऊसँग नजिकिँदा म उसको मनोवैज्ञानिक पक्षको धेरै नजिक पुगेँ । उसको भावशून्य अनुहार, एकोहोरो हेराइले मैले आफूभित्र धेरै अनुभूति गराउँदथ्यो । सबै कुरा भएर पनि के नपुगे जस्तो उसको गम्भीर प्रवृत्ति देखेर म प्रभावित हुन पुग्दथेँ । यस्तै भावनात्मक संवेदनाबाट तरङगित भएर मैले एउटा आमा गुमाएकी टुहुरी बालिकाको काल्पनिक चित्रण गर्न पुगेँ ।



हाम्रो नेपाली समाजमा कान्छी आमा भनेपछि खराब हुन्छन् भनेर जुन लोकोक्ति छ अनि बालसाहित्यमा पनि त्यस्तै लोककथा पढ्न दिइन्छ यो ठीक होइन भन्ने सोचाइमा म पुगेँ । यस्तै नकरात्मक सोचाईले द्रविभूत भएपछि मैले पहिला लेखेर छोडेको कथाका विषयवस्तुहरूलाई सानी केटीको काल्पनिक चरित्रमा क्रमशः उतार्न थालेँ । नभन्दै एउटा सानो चिटिक्क परेको उपन्यास तयार भयो । उपन्यास त तयार भयो तर धेरै कुराको अनभिज्ञताले मैले त्यसलाई त्यसै मिल्काएं, मूल्य विनाको सोचेर । आज जस्तो त्यो मिल्काएको पुस्तकले राष्ट्रियस्तरको पुरस्कार पाउँछ भन्ने कल्पना पनि गरेको थिइन ।



जीवन बग्दै गयो । यसरी केही वर्षबिते । जीवन बग्ने क्रममा कहिले उकाली आउँदो रहेछ, कहिले ओराली, कहिले साउने भेल त कहिले शान्त बेग । यस्तै भोगाईको क्रममा मैले तीतो सत्यसँग कुस्ती खेल्नु पर्यो । म के हुँ र म हो हुँ भन्ने खोजी आफैँभित्र गर्न थालेँ । मैले आफूले आफैलाई अस्तित्वविहीन, उद्देश्यविहीन ठान्न पुगेँ । यही सत्यताको खाजी गर्ने क्रममा म साहित्यको सहारा लिन पुगेँ । अन्ततः मभित्र रहेको साहित्यले हौसिने मौका पायो । मैले साहित्यमा अस्तित्व देखेँ अनि जीवनको उद्देश्य पनि । यसमा डुब्दा मैले शान्ति पाएको महसुस गर्न थालेँ । सत्यको खोजीमा तड्पिएको, भड्किएको मेरो आत्माले घरभित्र नै सत्य भेट्टायो । जसले मलाई शीतलता प्रदान गर्दथ्यो । यसै समयमा हामीले इटहरीमा साहित्य सञ्चार समूह स्थापना गरिसकेका थियौँ । यतिञ्जेलमा मेरो एक दुइ वटा कथाहरूले निकै चर्चा पाइसकेका थिए । म ठूलो छहारीको खोजीमा भौतारिँदै विराटनगरको वाणी प्रकाशनमा पुगेँ । यसअघि म साहित्यको लागि घरदेखि एक पाइला पनि बाहिर हि“डेको थिइनँ । वाणी प्रकाशनमा अध्यक्ष श्री परशु प्रधानज्यूस“ग भेट भयो । उहांले बडो शिष्टाचार र आत्मीयता देखाउनु भयो । उहाँको प्रेरणादायी व्यक्तित्वले मलाई थप उर्जा प्राप्त भयो । उहाँ र भाउजू कल्पना प्रधान बालसाहित्यकार हुनु भएकोले मैले मेरो सानी र अन्य बालकथाहरू देखाएँ । उहाँले 'अन्य भन्दा सानी धेरै राम्रो छ' भन्नुभयो । उहाँले सानी पुस्तक छाप्न 'रत्नलाई भनिदिन्छु' भन्नुहुँदा म निकै खुसी भएको थिएँ तर पछि छापिन समय लाग्छ भन्ने कुरा थाहा पाउँदा म हिस्रिक्क परे“ । त्यसपछि मैले आफैँ छाप्नुपर्ला भनेर घर सल्लाह गरेँ । मेरो श्रीमान् -तेजबहादुर दाहाल) बाट यो कुरा मन्जुर भयो । त्यसपछि म छाप्ने प्रक्रियामा लागेँ । बालपुस्तक छाप्न र्सवप्रथम चित्रकारको आवश्यकता हुन्छ । म चित्रकारको खोजी गर्न थालेँ । तर मैले चित्रकार भेट्टाइन । यस समयमा 'सानी' पुस्तकको विषयमा सरसल्लाह दिई कोसेढुङ्गाका सम्पादक तथा मेरा मित्र दिनेश पौडेलज्यूले मलाई ठूलो सहयोग गर्नुभयो । चित्रकार नभेटिएपछि मेरो 'सानी'ले समाजमा पदार्पण हुन नपाउने भयो भनेर मलाई ठूलो चिन्ता पर्यो । म रातभर निदाउन सकिन । छटपटी बढीरह्यो । मैले यो छट्पटी कवि अनिल पौडेलज्यूलाई व्यक्त गरेँ । उहाँले 'काठमाडौँ आउनुहोस् म सबै सहयोग गर्छुभन्नु भएर मलाई ठूलो वैतरणीको काम गर्नु भयो । त्यसपछि घरसल्लाह गरेर सत्र महिनाकी सानी छोरी छोडेर म एक्लै काठमाडौँ गएँ अर्की सानीका लागि । यसरी म एक्लै काठमाडौँ जानु भनेको मेरो लागि ठूलो साहसी काम थियो । म काठमाडौँ आएपछि अनिलजीले भरमग्दुर सहयोग गर्नु भयो । दुइ दिन पुरै हामी सानी प्रकाशनको तयारीमा लाग्यौँ । अनिलजीको यो अमूल्य सहयोग म आजन्म भुल्न सक्दिनँ । प्रकाशनको समपूर्ण जिम्मा अनिलजीलाई छोडेर म घर फर्किएँ । त्यसको एक महिनापछि मेरो पुस्तक प्रकाशित भयो र विमोचित पनि । यसक्रममा मबाट अज्ञानतावश सानातिना गल्तीहरू भएका छन् । आगामी दिनहरूमा ती भुल नदोहोर्याउने प्रण गरेकी छु ।



पुस्तक प्रकाशित भएपछि धेरैले मन पराउनु भयो । विराटनगर कोशी अञ्चल अस्पतालका बाल विभाग प्रमुख डा.आर.पि.बिच्छा यो पुस्तक पढेर अत्यन्त प्रभावित हुनुभयो । त्यस्तै पुनरावेदन अदालत विराटनगरका न्यायधीश कृष्णप्रसाद बस्यालज्यूले फोन गरेर -हाम्रो परिचय नै भएको थिएन) बधाइ तथा धन्यवाद दिनुभयो । त्यस्तै धेरै साथीभाइ, इष्टमित्रहरूले बधाइ तथा धन्यवाद दिनुभयो । कसैले यसलाई टेलिचलचित्र बनाउनुपर्ने, कसैले अरू भाग पनि लेख्नु पर्ने सुझाव दिनुभयो । म आफू पनि यसको अर्को भागहरू लेखेर 'हेरीपोर्टर'झै“ धारावाहिक बनाउने सोचमा छु । साथै यसको अर्को भागको लागि कथावस्तुहरू तयार पनि हुँदैछन् ।



यसरी सानीबाट पाएको अपार हौसला, प्रेरणाले मलाई यति उत्साहित र क्रियाशील बनायो कि मैले सानी प्रकाशित भएको एकवर्षभित्र अन्य दुइ अत्यन्त रोचक उपन्यास 'सिन्केको सफलता' र मित्रताको महत्त्व लेखिसकेको छु । जुन छापिने प्रक्रियामा छन् । साथै अर्को बालकथा सङ्ग्रह 'चतुर स्यालको बुद्धि' र एकाङ्की सङ्ग्रह 'उज्यालो बाटो शिक्षाको' पनि छापिने प्रक्रियामा छन् ।



हो, यसरी मेरो 'सानी' बालमनोवैज्ञानिक उपन्यासको जन्म भयो । यसको जन्मको कथा लेखेर र्सार्वजनिक गर्न पाएकोमा अत्यन्त आत्मसन्तुष्टि मिलेको छ मलाई । अझ यसलाई साझा पुरस्कार प्रदान गर्नु भएर मलाई मात्र हैन सानीलाई पनि ठूलो गुण लगाउनु भएको छ साझा प्रकाशनका अग्रजहरूले । किनभने सानीबाट नेपाली बालसाहित्यमा नौलो धारणाको धार बगेको छ । जुन धारलाई समय सापेक्ष हामीले विकास गर्दै लानुपर्छ भन्ने मलाई लागेको छ । अन्त्यमा पहिलो कृतिमा नै राष्ट्रियस्तरको साझा प्रकाशनको पुरस्कार प्राप्त गरेको हुनाले मैले अबका दिनमा धेरै चुनौतिहरू र अप्ठ्याराहरूको सामना गर्नु पर्नेछ भन्ने महसुस गरेकी छु । पुनः एकपल्ट साझा प्रकाशनप्रति अत्यन्त आभार प्रकट गर्दछु । गरिमा २०६२ वैशाख

जुडासे प्रवृत्ति -१



बालकमा जालझेल, कपट, बेइमान केही हुँदैन । बालकको स्वभावले वाल्यावस्थामा उसको रूपर इश्वरको रूपजस्तै हुन्छ । तर ऊ जब बढ्दै जान्छ तब समाजका विभिन्न परिस्थिति, विसंगति आचार व्यवहारले ऊ खराब व्यक्तिको रूपमा बदलिन्छ । हामी यस कुरालाई कथा मार्फ बुझ्न सक्छौँ । महान चित्रकार लियोनार्दो दा भिन्ची द्वारा मिलान भन्ने नगरको एउटा गिर्जाघरका भित्तामा जिजस क्राइष्टलाई मृत्युदण्ड दिनुभन्दा अघिल्लो रात आफ्ना प्रिय चेलाहरूसित बसेर भोज खाएको चित्र बनाइएको छ । अन्तिम रात्रिभोज नाम दिइएको त्यो चित्र विश्व प्रसिद्ध छ । त्यससमय भिन्चीले एउटा बालकको अनुहार हेर्दै क्राइष्टको चित्र बनाएका थिए । अरू विभिन्न मानिसहरूलाई आलोपालो गरेर गिर्जाघरका नजिक उभिन लगाएर उनीहरूका अनुहारको तस्वीर त्यहाँ उतारेका थिए । भिन्चीले क्राइष्ट र उनका अरू चेलाहरूको अनुहारको चित्र त बनाए तर जुडास भन्ने चेलाको अनुहार बनाउन सकेनन् । जुडास ज्यादै नीच व्यक्ति थियो । ऊ लोभी र पापी थियो । उसले केही चाँदीका सिक्का पाउने लोभमा परेर लुकेर बसेका आफ्ना धर्मगुरुलाई देखाइदिएको थियो । भिन्चीको कलाकारितामा मनको भाव मुखमा झल्कनु पर्दथ्यो । त्यसैले जुडासको अनुहार उनले कही भेट्टाउन सकेनन् । उनले धेरै जेलमा गएर अपराधीहरूको अनुहार हेरे तर उनले आफ्नो कल्पनाको जुडाससँग मिल्दोजुल्दो अनुहार फेला पार्न सकेनन् । अनुहार भिल्दो जुडास फेला पार्न नसक्दा झण्डै धेरै वर्षम्म त्यो महान चित्र अघुरो रह्यो ।



धेरैवर्षछि सडकमा हिँड्दाहिँड्दै एकजना मान्छेसित भिन्चीको जम्काभेट भयो । त्यस व्यक्तिको अनुहार उनले धेरैवर्षेखि खोजेको जुडासको अनुहारसित काटिकुटी मिल्दोजुल्दो थियो । त्यस व्यक्तिलाई भिन्चीले गिर्जाघरसम्म जान अनुरोभ गरे । भिन्चीको अनुरोधलाई त्यस व्यक्तिले अस्वीकार गर्न सकेन । भिन्चीले त्यही व्यक्तिको अनुहार हेरेर अपूर्ण रहेको अन्तिम रात्रिभोजको जुडासको अनुहारको चित्रलाई पूरा गरे । चित्र पूराभएपछि जुडास बनेको व्यक्ति गम्भीर बन्यो । केहीबेरपछि ऊ धुक्कधुक्क गर्दै रोयो । कारणसोध्दा उसले भन्यो ऊ सानो बालक हुँदा उसैलाई त्यस गिर्जाघरका भित्ताका छेउमा बस्न लगाएर जिजस क्राइष्टको अनुहारको चित्र भिन्चीले बनाएका रहेछन् । उसले् आँसु चुहाउँदै भन्यो म सानो छँदा जिजस क्राइष्ट रहेछु अहिले जुडास भएछु । मैले आफ्ना सबै नराम्रा काम छो्डनु पर्छ अब मैले सुध्रिनु पर्दछ ।



कतै हामी पनि यसै कथाका बालकमा जिजस बनेका व्यक्तिझैँ जुडास बनेका त छैनौँ । जन्मदा हामी सबै जिजस बनेर जन्मेका हुँदा रहेछौ तर उमेरसँगै हामी नराम्रा विचार, आचार र अहम् मा लागेर जुडास बनिरहेका हुन्छौ । हामी आफैलाई थाहा हुँदैन । मानिस जुडास बन्ने आधारहरू हामीसँग प्रशस्त छन् । हामीले यसबाट जोगिएर हिँड्न सके मात्र जिजसबन्न सक्छौँ । मसँग बालकसम्बन्धी यस्ता केही घटनाहरू छन् । जुन घटनालाई जुडासे प्रवृत्तिले सङ्क्रमित गरेको छ । मैले अध्यापन गराउन थालेको त्यस्तै चारपाच वर्षभएको हुँदो हो - एउटा स्कुलमा । म विषय शिक्षिका रूपमा तेस्रो घण्टीमा तीन कक्षामा जानु पर्दथ्यो । जब म कक्षामा प्रवेश गरे त्यहाँका विद्यार्थीअघि देखि नै उभिरहेका थिए । मैले 'बस' भने, पटक्कै मानेनन् । पहिलो घण्टीमा गएका सरले उनीहरूले पढेनन् भनेर दिइएको सजाय रहेछ । उनीहरूले पहिलो घण्टी उभिएर नै पढेछन् । दोस्रो घण्टीमा एकजना मीस जानुभएछ । उनीहरूले सरले बसे कडा सजाय दिन्छु भन्नुभएको छ भनेर बस्न मानेनछन् । उक्त मीसले नबसाई पढाउनु भएछ । दोस्रो घण्टी बितेपछि ब्रेक हुन्थ्यो । त्यो बेलामा पनि उनीहरू पानी खान र दिशापिसाब गर्न जान्थे त्यो पनि डरले कोही गएनछन् । तेस्रो घण्टीमा म पस्दा सबैजना रुन खोजेर सरले हामीलाई यो सजाय दिनुभएको भन्दै बिलौना सुनाए । मेरो बालबालिकाप्रतिको कोमल हृदय नराम्ररी दुख्यो । मैले कति 'बस' भन्दा पनि ती अवोध बालबालिका पटक्कै बस्न मानेनन । मैले प्रिन्सिपलको गई भन्ने विचार गरे । म दोस्रो घण्टीको शिक्षिकाझैँ कठोर हुनसकिनँ । प्रिन्सिपलको कोठामा छिर्न मात्र के आँटेकी थिए फेरि सोचेँ यो सानोतिनो झमेला के प्रिन्सिपललाई भनिहाल्नु । त्यसैले पहिला भाइसप्रिन्सिपललाई भन्न गएं । उहाँले अत्तालिदै भन्नुभयो 'यस्तो सजाय दिनुहुन्न ।' कक्षामा आइ सबैलाई बस्न लगाउनु भयो । त्यसको जिम्मा म लिन्छु भन्नुभयो । त्यसपछि मैले सबैलाई पहिला बाहिर जान दिएँ र कक्षा लिएँ । त्यसपछि खाजा खाने समय भयो । क्यान्टिनमा सबै भेला भयौँ । उक्त सजाय दिने सर मसँग बाझुलाझैँ गरेर बुरुक्कबुरुक्क उफ्रिनुभयो । मैले भाइस प्रिन्सिपललाई भनेर गरेकोभन्दा पनि जुडासे प्रवृत्ति देखाउनुभयो । त्यहाँ भाइसप्रिन्सिपलको पनि उपस्थिति थियो । तर उहाँ केही बोल्न सक्नुभएन । उहाले छेपारोले झैँ रङ्ग बदल्नुभयो । एक शब्द बोल्न सक्नुभएन । उहाँको गजर्नयुक्त बोलीले हामी शिक्षिकाहरू त्यसै नर्भस भयौँ । तर पुरुष साथीहरू आफूलाई बौद्धिक मान्नेहरू पनि प्रशस्त थिए त्यहाँ । उनीहरू पनि बोलेनन । पुरुषहरू आफ्नो जातको गलत कार्यलाई पनि कसरी मौन र्समर्थन गर्न सक्दा रहेछन् यो साक्षात प्रमाण थियो । यदि त्यो ठाउँमा महिला भएको भए नङ्ग्याएर छोड्न पनि बाकी राख्दैनथे होलान् । मभित्र कट्टर नारीवादी भावना मौलायो । मेरो हृदयमा कहिले निको नहुने चोट लाग्यो । साथीको भलो सोच्दा आफ्नै कुभलो हुन्छ भनेको यही रहेछ भन्ने सोचेँ र अघि प्रिन्सिपललाई नभनेकोमा पछुतो माने अहिले म सोच्दै छु पक्कै पनि जुडासे प्रवृत्ति देखाएका ती सरले सुध्रनै पर्दछ ।



यस्ता जुडासे प्रवृत्ति हामीले जानेर वा नजानेर पनि गरेका हुन्छौँ । तर हामीले हाम्रो गलत व्यवहारको आत्मालोचनाचाहिँ गर्नै पर्छ । अरूको सातो खाएर आफ्नोजुडासे प्रवृत्तिलाई मलजल गर्नचाहिँ हुँदैन । यस्ता जुडासे प्रवृत्ति मैले त्यसठाउँको जागिरे अवस्थामा धेरै भोग्ने अवसर पाएँ तर पनि मैले सत्यको पक्ष लिन कहिले छोडिनँ । जुडासे प्रवृत्तिमा मान्छे जानअनजानमा पनि पर्दोरहेछ । मैले पनि त्यही स्कुलमा एउटा जुडासे प्रवृत्ति देखाएको छु । जुन प्रवृत्तिले मलाई धेरै समयसम्म आत्माग्लानी गराइरर्यो । साना कक्षामा खाजा चोरेर खाने प्रवृत्ति धेरै हुन्छ । त्यसमाथि त्यो स्कुलमा यो समस्या अझ गाहिरो गरी गाडिएको थियो । त्यसलाई उखेल्न मुश्किल परिरहेको थियो हामीसबैलाई । म केजी कक्षामा पढाउथेँ । एकपल्ट के भयो भने एउटी बच्चीले खाजा चोरेर खाएको सबुत प्रमाण भेटियो । अब यस्तो कार्यलाई निरुत्साही पार्न मैले त्यसकेटीलाई खेल मार्फ 'म चोर हुँ' भनेर अगाडि कागज मा लेखेर टाँसिदिए र उसलाई नर्सरीका भाइबहिनीलाई पनि देखाएँ । यसबाट अरू केटाकेटी डराए र रमाए पनि । तर बाटामा जाँदा अरू साथीहरूले त्यही कुरालिएर जिस्काएछन् । अझ उनको आमालाई पनि भनिदिएछन् । उनकी आमालाई श्रीमानले पनि राम्रो नहेर्ने समाजमा तल्लोस्तरको भएर बाँच्नुपर्ने पीडा रहेछ । उनलाई यो कुराले निकै दुखाएछ र प्रिन्सिपल कहाँ आइभनेछिन् । तर मैले थाहा जुडासे प्रवृत्तिको अवश्य माफी माग्ने थिएँ। यो कुराको चर्चा पछि निकै दिनसम्म भयो । तर मैले त्यही स्कुलमा एउटा इश्वरीय प्रवृत्तिपनि देखाएकी थिएँ तर त्यसको चर्चाको कुरा त परै जाओस् । आफै सुनाउँदा पनि नसुन्ने धेरै भए । कसैले देखाइदिँदा पनि नदेख्ने धेरै भए ।। कुरा त्यसै बेलाको हो । मेरो छोरी केजीमा नै पढ्दथी । ऊ परीक्षामा प्रथम आएकी थिई । कक्षा शिक्षिकामा म र अर्की एकजना थियौँ ।ती मीसले मेरी छोरीलाई ट्युसन पनि पढाइ रहेकी थिई । मेरो छोरीको पर्ढाई नर्सरी देखि नै राम्रो थियो । भनौ प्रथम भएकी थिई । ऊ केजीको अन्तिमपरीक्षामा पनि प्रथम आइ प्रथममात्र हैन पूर्व प्राथमिक तहमा नै बढी नम्वर ल्याउन सफल भई । यसबाट उसले दुईवटा पुरस्कार पाउँथी ।एउटा पूर्व प्राथमिक तहमा प्रथम भएको र अर्को कक्षामा प्रथम भएको । तर आफ्नै कक्षामा आफ्नै छोरीलाई बढी नम्बर दिएर दुइटा पुरस्कार प्राप्त गरेकोमा मैले मुटुभेदन आरोपहरू सहनु पर्दथ्यो । त्यो आरोप सहनुभन्दा बरु मैले आफ्नै छोरीको नम्बर घटाएर दोस्रो स्थान ल्याउन उचित ठाने“ । मेरी छोरीमा साँच्चै योग्यता छ भने भविष्यमा उसले यस्ता पुरस्कार कति पाउछे, पाउछे । वास्तवमा त्यो पाउनु पो गौरव हो अहिले आफ्नै आमाले दिएको के महत्व होस् । यही सोचेर मैले आफ्नै छोरीलाई अन्याय गरे । मैले स्कुलमा काम गर्दा प्रिन्सिपलले आफ्नै छोरीलाई प्रथम पारिदिनु भन्ने अभिव्यक्ति सुनेकी थिएँ । तर मैले त्यो जुडासे प्रवृत्तिको अन्त्य हुनु पर्छ भन्ने संदेश दिनका लागि पनि यसो गरेकी थिएँ । साँच्चै मेरी छोरी पछिपछि विभिन्न प्रतियोगितामा जित्दै स्थानिय तथा क्षेत्रियस्तरमा धेरै पुरस्कार प्राप्त गर्न सफल भई । अहिले मलाई आफ्नो इश्वरीय प्रवृत्ति आफैलाई गर्व लागेको छ । तर मेरो यो इश्वरीय प्रवृत्ति सुनेर र नसुनेझैँ भए धेरैजना देखेर पनि नदेखेजस्तो नहुने धेरै भए किनभने हामी सबैलाई जुडासे प्रवृतिले आक्रन्त पारेको छ ।



त्यही स्कुलमा मेरो अर्को घटना छ । अब सत्यको उजगार हुनै पर्दछ । मैले जीवनमा सत्यको पक्षमा लड्ने कसम खाएकी छु भने पक्कै यो सत्य उद्बोधन गर्नैपर्छ । त्यही स्कुलमा मेरी ठूली छोरीसँग एकजना कर्र्णोलको छोरी पढ्थिन् । स्कुलमा ती कर्सावको छोरीको निकै खातिरदार हुन्थ्यो । अन्य कतिले पढ्न सीट नपाए पनि तिनले ढिलै भए पनि पाए । तिनलाई स्कुलका कुनै नियम कानूनले छुदैन थियो । तिनी कक्षमा नेपाली विषय पढ्दिन थिन् । नेपाली पुस्तक नै ल्याउदिन थिन र परीक्षामा पनि दिन्नथिन् । अन्य विद्यार्थीले नेपाली पुस्तक एकदिन ल्याएनन् भने कडा सजाय पाउँदथे । उनीहरूले दिनभर भोको हुनुपथ्र्यो कि त मधेशको तातो घाममा उभिनु पर्दथ्यो । तर तिनको अभिभावकबाट यस्तो उर्दी भएको हुनाले यो पालना भएको थियो । सरकारी कर्मचारी मान्छे नेपाली जनताको पसिनाले बाँचेको मान्छेले नेपाली भाषालाई अपहेलना गरको देखेर मभित्रको राष्ट्रिता रुन खोज्दथ्यो । म सोच्दथेँ मेरो जीवनको कुनै कालखण्डमा यो सत्य अवश्यै उजगार गर्नेछु । अझ कर्सावनी निकै ठूलो थियो । उनकी छोरी मेरी छोरीकी साथी थिइन् । उनी मायालु र आज्ञाकारी थिइन् । उनी मेरो घरमा खेल्न आउने गर्थिन । स्कुलबाट र्फकदा कहिलेकाहीँ गाडी नभएको बेला उनलाई म रिक्सामा मेरो खुट्टानेर मेरी छोरीहरूसगै राखेर ल्याउने गर्दथे । एकपल्ट उनी आफै छोरी लिन स्कुल आएकी थिइन् हामीलाई उनको गाडीमा चढ्ने संयोग मिल्यो । गाडीमा उनी उनको आफन्तसँग अङ्गेजी मात्र बोलिन । सायद उनलाई नेपाली बोल्न पर्दा आफ्नो गौरव घटेझैँ लाग्दथ्यो क्यारे । वास्तवमा राणाशासकहरूले दरवारमा अङ्ग्रेजी मात्र बोल्ने एउटा राम्रो परम्परा छोडेर गएका थिए । त्यसको प्रभाव त पर्ने भइहाल्यो । यसरी नेपाली भाषाको अपमान भएको देख्दा मन काटिन्थ्यो । जुडासे प्रवृत्तिमा नाची, खाई, खेली गरेर हुर्केका शाहीशासन आयु यति छिटो होला भन्ने त्यसबेला कसले सोचेको थियो होला र ?



समय परिवर्तनशील छ । हामी सबैले ढिलोछिटो आफ्नो जुडासे प्रवृत्ति त्याग्नै पर्छ । अनि मात्र हामी सबैको भलो हुन्छ । नत्र भए २०८ वर्षटिकेको नेपालको शाहवंश जस्तो ह विगत हाम्रो पनि हुन्छ सक्छ । जुडासेप्रवति भनेको हामीभित्र नै भएका नराम्रा वा कुभावानाहरु हुन् । यी सबै कुभावाना त्यागेर हामीले राष्टियहित समाजपर्ति र्समपित हुनै पर्छ । नजिकै आएको महान पर्व दसैलाई पनि यिनै कुभावनाप्रति विजय पाउने उत्सवको रुपमा मनाऔ । यस महान पर्वमा सबै मानवतामा मेलमिलाप , सहिष्णुता समृद्धि र शान्ति छाओस् ।

September 29, 2009

यो मन, मन नै हो

यो मन मन नै हो, त्यसैत्यसै चर्किएर फुट्न खोज्छ

विश्वासमाथि विश्वासघात गर्नेहरु देखि

कुडिएर यो मन त्यसै टुट्न खोज्छ


जताजतै रुखो जमिन छ, फल नलाग्दै बोट मर्न खोज्छ

रसायनिक मलले थेग्न सक्दैन यो मनलाई

कुहिएर फल नपाक्तै र्झन खोज्छ


वारिपारि जोड्ने केवुलकार, तार हुँदाहुँदै अलग्गिन खोज्छ

लोडसेडिगको मारमा विरक्तिएको यो मन

विजुली आउँदा पनि चिम निभ्न खोज्छ


सपना रोप्ने यो मन, विना सहारा लडखडाउन खोज्छ

हजारौ आकांक्षाको विपना फुलाउने यो मनलाई

किन हो आकाशले पनि थिच्न खोज्छ


सुनामीमा भौतारिएको यो मन, हावा आउँदा पनि बतासिन खोज्छ

मनले मनसँग व्यापार गर्ने व्यापारीदेखि

यो मन आर्थिकमन्दीको अभावमा तडपन खोज्छ


यो मन मन नै हो त्यसैत्यसै टुक्रिएर र्झन खोज्छ

मनको परिभाषालाई कुण्ठित पार्नेहरुदेखि

नबल्दै आस्थाको दियो निभ्न खोज्छ ।

भरे साँझ देउराली आइराख्नु है

भरे साझ देउरालीमा आइराख्नु है

मनको त्यो गाठो खोली राख्नु है

उडीजाने यो मन समाइ राख्नु है

मायाको एउटा चिनो छोडी राख्नु है



फूल फुले बेशीमा झरिराख्नु है

एउटा फूल मायाको रोपी राख्नु है

साँचो माया पिरतिको थाति राखेर

मनको त्यो मझेरीमा माझी राख्नु है



सुसाए सल्लाहरू सल्लेरी वनको

मायाको त्यो सुगन्ध छरिराख्नु है

आउने जाने बटुवालाई साक्षी राखेर

अमर कथा प्रेमको सुनाइ राख्नु र्है

आयौ टपक्क टिपी लग्यौ

आयौ टपक्क टिपी लग्यौ काल


निठुरी किन भयौ रे

पढ्न गएका हाम्रा लालाबाला

भन्छन् फर्केर आउदैनन रे



आकाश रुन्छ, धर्ती रुन्छ

जगत सारा रुन्छ रे

पानीभित्र निस्सासिदै तिनीहरू

रोएको खै कसले सुन्यो रे



फूल बिनाको यो बगैचा

अब किन सिगारौ खै

ढुकढुकी बिनाको मुटु लिएर

अब हामी किन बाचौ है



हास्दै गएका थिए विद्यालय

ठूलो मान्छ बनुपर्छ भन्दै

मुनामा नै चुडिलग्यौ दैव

कुन अपराध गरे तिनले



सृष्टिको फूल चुडेर तिम्ले

कुन ठूलो विजयी पायौ रे

आत्मा नै चुडी लग्यौ दैव

शरीर किन बाकी राख्यौ हे



सृष्टि हो सिगार्न

हैन है बिगार्नलाई

यस्तो भूल नगर दैव

अब तिमी कहिल्यै नै



तयार छौ बरु लाखौ

दुख कष्ट काट्नलाई

जीवन र मृत्युको दोसाधमा

अब कसैलाई नपुर्याऊ है
(मुनलाइट विद्यालयका तेह्रजना बालबालिकाको टेम्पो दुघटनामा भएको मृत्युमा हार्दिक श्रद्धाञ्जली अर्पण गर्दै उनीहरूप्रति समर्पित शोकगीत)

निश्चय । अनिश्चय


गाउँमा भुकभुके उज्यालो फैलिइसक्दा नसक्दा एउटा गन्हाउने समाचार पनि फैलिसकेको थियो 'साबित्रीकी मम्मीले छोरी पाइछे ।' बिहान उज्यालो हुँदा ब्युँझेको यो समाचारले धारा, पाटीर्पौवा, खेतगरा, चियापसल आदि सबैठाउँमा आफ्नो आयतन ओगटिसकेको थियो ।

- ''बिचरो रामप्रसादले फेरि छोरी पाएछ ।''

- ''कठै धमाल्नी आमैको फेरि नातिनी भईछे , बिचरी १ नातिको मुख हेर्न नपाई मर्ने भई ।''

- '' ए फेरि छोरी पाइछे साबित्राकी मम्मीले ।''

- '' हैन जँचाएर आएका भन्थे रे नि, छोरा नै हुन्छ भन्थे रे नि ।''

गाउँभरि क्रिया, प्रतिक्रियाहरू रोटेपिङमा दोहारी झुत्ता खेलेझै“ खेलिरहे । धेरैदिनदेखि गाउंमा उभिएको उत्सुकताको किलो आज सधैँको लागि उखेलिसकेको थियो ।

आज दुईदिन भयो ऊ सुत्केरी भएकी । घरमा एक किसिमको शङ्का र अविश्वासको वातावरण छ । उसको कोठामा घरकी कामधन्दा गर्ने सुन्तली बाहेक अरू कोही पसेका छैनन् । उसलाई खान मन छैन । प्रसवपीडासँगै जन्मेको मानसिक पीडाले उसको शरीर शिथिल भएको छ । मस्तिष्क शुन्य भएको छ । पेटमा ज्वानोको झोलबाहेक केही परेको छैन, 'खा' भनेर कर गर्ने कोही छैनन् । गाउ“का दिदी बहिनीहरू पनि सहानुभूति पोख्न कोही आएनन् । तेस्री छोरी जन्म“दासम्म उनीहरू आएर सान्त्वना र ढाडस दिन्थे । अब उनीहरूलाई पनि लाग्यो होला त्यो सान्त्वना र ढाडसमा बासी भएर ढुसी लागिसकेको छ त्यसैले अब त्यसले खुराकीको काम हैन अपच्यको काम गर्नेछ भनेर त्यसैले सहानुभूतिका खुराक पस्कन कोही पनि आएनन् । उसले पुलुक्क छोरीको मुहार हेरी । एउटा निर्दोष अनुहार सांसारिक विधि, वन्धनदेखि टाढा निदाइरहेको थियो । उसले त्यहा“ आफ्नो प्रतिबिम्ब देखी । आफ्नो अस्तित्व देखी । अन्धकार भविष्य लिएर झुल्केकी निर्दोष अनुहारमा अनभिज्ञताका लहरहरू देखी ।

उसको मुटु टुक्रेको छ, छोरी भएर जन्मनुको पीडाले । उसको शरीर जलेको छ, छोरीकी आमा हुनुको अभिशापले । उसको आकाश अन्धकार भएको छ , धरती भासिएको छ , जताततै दलदल छ पाइला राख्ने ठाउँ छैन ।

दुईदिन अघिसम्म उसको श्रीमान् कति खुसी थियो । मुहारमा ओठमा भविष्यमा आउने खुसीका किरणहरू छरिएका थिए । तीनवटी छोरी जन्मँदासम्म अस्पताल नलगेको उसको श्रीमान्ले यसपाली आफै अस्पताल लगेको थियो ।

त्यो उमङ्गको क्षण त्यो खुसीको लहर क्षणभरमा नै बिलाएको थियो । चिसो हिउ“मा सूर्यको किरण पर्नासाथ बिलाएझैँ । क्षणभरमा नै उसको सारा संसार बदलिएको थियो । प्रसवपीडाबाट भर्खर मुक्त भएकी उसलाई त्यो समय, त्यो क्षण उसका जीवनमा सुनामी आएझैँ भयो । त्यो सुनामीले उसको सारा विश्वास, इच्छा, चाहना र भविष्यहरू भत्काएर चकनाचुर पारिदिएको थियो । उसले कुनचाहि“ देवतालाई भाकल गरिन, कुन व्र्रत गरिन, कुनचाहिँ धामीझाक्री गरिन -

प्रसवपीडापछि उसले ठूलो साहस बटुलेर डाक्टरलाई सोधेकी थिई 'के भयो' भनेर । त्यसपछि उसले थाहा पाइन के भयो भनेर । ऊ धेरैबेर बेहोस भई रे । जब उसको होश आयो, तब उसले यथार्थलाई स्वीकार गर्ने आत्मबल पैदा गरिसकेकी थिई । त्यहीँ आत्मबलले ऊ अहिलेसम्म जीवित छे ।

उसले अँध्यारो अनुहार पार्दै भिडियो एक्सरे गर्ने डाक्टरलाई पनि सोधेकी थिई । डाक्टरसाहेब 'के हुन्छ, छोरा कि छोरी -'

''यो त हामीले भन्न मिल्दैन, तपाईँकी तीनवटी छोरी भइसकेका रहेछन् । फेरि किन पाउनु भएको -''

'' छोरा चाहिन्छ अरे, छोरामात्र सन्तान हो रे छोरी होइनन् रे'' यति भनिसक्दा उसले ठूलो सुस्केरा लिइसकेकी थिई ।

''छोरा र छोरी एउटै हो भन्ने बुझ्नुपर्ने हो तपाईँको श्रीमान्ले ।''

उसको श्रीमान्ले नबुझेको त कहा“ हो र - 'छोरा नभए सन्तान मासिन्छ, छोरी अर्काका घर जाने जात, छोरा नभई कहा“ हुन्छ र - तँ छस् र तेरो सहारामा म छु । एउटा छोरा नभई कहा“ हुन्छ -'' उसकी सासूले उसको श्रीमान्को मास्टरी दिमागलाई यसरी संस्कारवादी धारणाले धोईपखाली गरिदिएकी थिई । गाउ“को सरकारी स्कुलमा सामान्य तलब खाने उसको श्रीमान्ले आमाको इच्छा तोड्न, विश्वास मोड्न नखोजेको कहा“ हो र -

''आमा, अहिलेको जमानामा के छोरा के छोरी - एउटै हुन ससुरालीमा पनि भन्न थालेका छन् । अब छोराको रहर नगर्नु भनेर । ''

'' उनीहरूले नगर्नू भनेर कहा“ हुन्छ - हाम्रो बंश मासिदैन - एउटाबाट नभए अर्कोबाट हुन्छ । खुट्टा भए जुत्ता कति पाइन्छन् तेरा काइलाकाकाका पनि जेठीबाट छोरा नभएर कान्छी ल्याएका हुन् नि त ।''

''कस्तो कुरा गर्नुभएको आमाले पनि म मास्टर मान्छेले बहुविवाह गर्नुँ हुन्छ - आफै“ मुखिया आफै बाटो बिराउनु हुन्छ - ''

''त्यसो भए पाउनुर्पर्छ एउटा छोरा तीनवटी छोरीमुनि धेरैका छोरा भएका छन् । आमाको व्यक्तित्वले प्रभुत्व जमाउन सफल उसको श्रीमान्ले जीवनमा आमाको निर्णयलाई कहिल्यै पनि नकार्न सकेको थिएन ।

सौता हाल्ने कुराले उसको मुटु घोचेको थियो । त्यसैले ऊ राजी भइदिई, लोग्ने र सासूको कठोर निर्णयले उसको व्यक्तिगत स्वतन्त्रता कुनै अर्थ रहँदैनथ्यो । तीनवटी छोरी लालनपालन नै राम्रोसँग हुन नसकेको परिस्थितिमा अझ चौथो सन्तानको आगमनले उसले आप\mना छोरीहरूले खाए खाएनन् केही हेर्न भ्याएकी थिइनन् ।

घरभरि एउटा सन्नाटा फैलिएको छ । सबैको बोलीचाली व्यवहारमा सुनामीले देखाएको महाप्रलयपछिको सन्नाटाझैँ सन्नाटा फैलिएको छ । मनभरि कोही आक्रोश, कोही घृणा, कोही तिरस्कार, कोही वितृष्णा जन्माएर बसेका छन् ।

यी सब हुनुको कारक उही हो । ऊ नभएको भए यो सब हुने थिएन । उसैले निम्त्याएकी हो यो घनघोर आपत्ति उसले आफूलाई खतम पार्ने योजना बनाई । आफूनभए घरभरि शान्ति छाउनेछ । ऊ रोई, धेरैबेर रोई । धरतीले आफ्ना पीडालाइ पखाल़ेझै उसले आफ्नो पीडालाई पखाली । ऊ छोरी भएर जन्मनुको पीडाले रोई, छोरी जन्माएको अभिशापले रोई । उसले बाँच्नुको कुनै साथर्कता देखिन । उसले आफूसँगै भोलि भोग्नु पर्ने नियतिका कर्तालाई पनि खतम पार्ने विचार गरी । तर समाजले के भन्छ - अरू छोरीको भविष्य के हुन्छ - यस्तै विचार गर्दै ऊ अथाह समुन्द्रमा डुब्दै उत्रदै गरी निकैबेर सम्म । छोरीको रुवाइले ऊ झस्की । मातृत्व वात्सल्यता उर्लेर आयो । ऊ छोरी चेपेर फेरि रोर्इ, अघाउञ्जेल रोई । उसको पेट भरियो । ऊ टन्न भई । अनि छोरीलाई दूध चुसाउन थाली । ऊ हराउन पुगी जिन्दगीका रमाइला दिनहरूमा ।

सम्पन्न परिवारकी चेली लाउनखान उचालपछार थियो । के खाऊँ, के लाउँ थिएन । तीन दाजुकी दुइ चेलीमा कान्छी चेली थिई ऊ । सबैले असाध्यै माया गर्थे । दाजुले ठेकेदार साथीसँग विहेको कुरा चलाउ“दा उसको लोग्नेको काकाले उसलाई मागेको थियो । ठेकेदारीमा केही लेनदेन हुन्थ्यो । त्यही लेनदेनको सञ्जालमा उसको भविष्य दाउमा लाग्यो जुवामा दाउ लागेझैँ ।

जात मिल्यो, केटो एक्लो छोरो, मास्टर जागिर अरू धनसम्पत्तिमा धेरै पोलिश गरेर नक्कली गहनालाई चम्काएझै“ चम्काइएको थियो । यसरी होमिएको थियो उसको जिन्दगी दाजुको ठेकेदारी महायज्ञको आहुतिमा ।

उसले धेरै बुहार्तन सही घरमा बाबुआमा र दाजुले गोडा धोएर कन्यादान गरेर दिएका उसको कर्तव्य जसरी भए पनि घर खानु थियो । उसले घर खाई । कहिले आ“सु खाई, कहिले भोक खाई, कहिले पीडा खाई, कहिले तिरस्कार खाई, कहिले वितृष्णा खाई, उसले धेरै थोक खाई । खानुको कुनै सीमा रहेन । तर उसले माइतमा गएर घरको बखान कहिल्यै सुनाइन । सधैँ मीठो खाएको, राम्रो लाएको मात्र वखान गरी । घरको दुःख माइतमा देखाउ“दा भाउजूहरूले होच्याएर व्यवहार गर्छन् भनेर कहिल्यै दुःख देखाइन् उसले । सुखमा बाँचेको अभिनय गरिरही । माइतीले केही हेरेका थिए । त्यसलाई उसले नकार्न सकेकी थिइन ।

बिहान उठेदेखि घरधन्दामा लाग्नु, पाडाबाच्छा स्याहार्नुदेखि लिएर फुर्सदमा खेतबारीसम्म तानिन्थ्यो उसको दायित्वको डोरी । उसलाई वर्षा कहिल्यै आएन, हिउँद कहिल्यै भएन, । आयो भने धान रोप्ने दिन आए अनि धान काट्ने दिन आए । उसका खुसीका दिन भनेका तीज र दसैँ हुन्थे । यी दुईचाडमा ऊ नयाँ लुगा पाउँथी अनि मीठामीठा खानेकुरा खान पाउँथी । अझ खानेकुराभन्दा मीठो माइतमा धित मरुञ्जेल बसेर गफ गर्न पाउँथी । यी दिन नै उसको जीवनमा रमाइला दिन थिए । तर अब त चौथो सन्तानको जन्मपछि त उसलाई माइत जान कफर्यू लाग्नेछ भन्ने कुरा अवश्यम्भावी थियो ।

ठूली छोरी बेलाबखत उसको कोठामा आउने गर्थी । सुत्केरीलाई छुन हुँदैन भन्ने निर्देशनले अरू छोरी तर्केका थिए । उसँग सम्वादमा अल्झने भनेको ठूलो छोरी मात्र थिई । ठूली छोरीले आमाको केही मात्र भएपनि पीडा बुझेकी र महसुस गरेकी थिई । उसले घरको प्रत्येक क्रियाकलापलाई सूक्ष्म निरीक्षण गरेकी थिई क्यार त्यसैले उसको बालहृदयले जे बुझेको थियो त्यो ओकली आमालाई ''मम्मी, हाम्री बहिनी भई भनेर बुबा र हजुरआमा रिसाउनु भएको हो - हामीस“ग राम्ररी नै बोल्नु हुन्न ।''

उसले चिताझै“ जलेको पीडालाई छातीभित्र नै दाहसस्कार गर्दै भनी, ''हो छोरी रिस त उठिहाल्छ नि † छोरा भएको भए तिमीहरूको भाइ हुन्थ्यो । पछि तिमेरू माइत आउने ठाउ“ हुन्थ्यो । तर के गर्नु भगवान्ले हात थामिदिएनन् । भगवान भन्ने सब मिथ्या रहेछ, छोरी ।''

"हामी पनि त छोराजस्तै छौ“ नि हामीलाई छोरा भन्दा हुँदैन मम्मी - ''

''हुन त हुन्छ नि नानी तर समाज, यही समाजले गर्दा मैले यत्रो सन्तानको भार खप्नुपर्यो नि, छोरी । आफ्नो मनले माने पनि समाजका मानिसहरू छोरीलाई मान्छे गन्दैनन् । हामीले पर्दैनभन्दा पनि उनीहरू हरदम खोतलीखोतली छोराका कुरा निकाल्छन् । छोरा पाउन सकिन भनेर कस्तरी होच्याएर बोल्छन् । छोरी..।"

उसकी छोरीले कति कुरा बुझी कति बुझिन उसलाई ख्याल भएन । उसले आमाको कुरामा कुनै प्रतिक्रिया जाहेर गरिन । उसले पुनः छोरीलाई सोधी-" नानी,.. तिमीहरूको बुबा खोइ.. त -" हुन्छ ।"

"अनि के भन्दै छन् त..।"- उसले सोधी ।

"सानी बहिनीको जन्ममिति मिलाउँदै हुनुहुन्छ । न्वारान गर्नलाई ।"

"अनि अरू के भन्दै छन् त.छोराको कुरा पनि गदै छन् त.।" उसले सोधी ।

"अँ, अब यो मुनि भाइ जन्मदैन अरे त्यसैले हजुरआमाले बुबालाई अर्कोर् बिहे गर्नुपर्छ भन्दै हुनुहुन्थ्यो ।"

उसले अन्तिमको वाक्य राम्रोसँग बुझ्न सकिन । आँखा वरिपरि कालो भएर आयो केही देखिन् , रिंगटा लागेर आयो बेहोस होलाझैँ भई तर आफूलाई सम्हाली । उसको छाती एक्कासि बज्रजस्तै भयो । तीरले रोपेपनि केही नहोलाजस्तो भयो । उसले रुन खोजी, तर पटक्कै आ“खाबाट आसु झरेन । ऊ डर्राई । अझ उसले आफूलाई पीडाले मर्माहत बनाई तर पनि आँसु आएन उसलाई अचम्म लाग्यो । यो के भयो भनेर । उसलाई सान्त्वना दिनलाई कोही आइदिए पनि हुन्थ्यो जस्तो लाग्यो तर कोही आएनन् । अहँ पटक्क आएनन् धेरैबेर बाटो हेरी । छोरी बैनीको मुख हेरेर बाहिरिइसकेकी थिई । ऊ एकोहोरो टोल्हाईरही । धेरै टाढासम्म टोल्हाईरही । क्षितिजभन्दा टाढासम्म टोल्हाईरही ।

"बुबा˜˜.. त पण्डितबाजेसँग पात्रो हेराउँदै हुन

उसलाई थाहा भएन यो दिन थियो कि रात थियो । उसको सामु विगत आयो, अनि वर्तमान र भविष्य । चार छोरीहरूका पीडादायक निरीह अनुहारहरू आए । उसले निर्णयगरी जसरी पनि बाँच्नु पर्छ । परिवार र समाजसँग सङर्घष गर्नुपर्छ । उसले एकैछिनमा सोची ऊ सक्तिन । यौटी कमजोर महिलाले कसरी सङ्र्घर्ष गर्न सक्छे , कसरी उभिन सक्छे । जहाँतहाँ बार र काँडाहरू छन् , घुम्ती र मोडहरू छन् । त्यो खोला ऊ कसरी तर्न सक्छे , जहाँ न कुनै सहारा छ न कुनै साधन । ऊ निश्चय, अनिश्चयको बीच भौतारिइरही । के आफै मरिदिनु सारा समस्याको हल हो । आखिर एकदिन मर्नैपर्छ । तर यी चार-चार निर्दोष छोरीहरूका याचनापूर्ण आँखाहरूले उसको जीवनको भिख मागिरहेको कल्पना गरी उसले । ती भन्छन् हाम्रो के भूल थियो मम्मी - हामीले के अपराध गरेका थियौ“ मम्मी -'

ऊ एकछिन मर्छ अनि अर्को क्षण बाँच्छे । ऊ बाँच्तै , मर्दै गर्छे कतै टाढाबाट छोरीहरूले 'मम्मी˜˜ , मम्मी˜˜' भनेर चिच्याएको आवाज सुन्छे । ऊ शून्यमा हराउँछे ।

सरिता मलाई माफ गर

दिनभरि अफिसमा अफिसियल कार्यको बोझले र हाकिमको आदेशले शिथिल भएको मस्तिष्क अनि घरमा पारिवारिक दायित्वले र श्रीमतीको आज्ञाले थाकेको शरीर लिएर म ओछ्यानमा पल्टिरहेको हुन्छु । त्यसै समयमा फोनको घन्टी बज्छ ।
'हैलो.... हो˜ म.. विनोद ए˜˜ ।
फोनमा परिचित महिलाको स्वर सुन्नेबित्तिकै म रोमाञ्चित र उद्वेलित हुन पुग्दछु । साहित्यकार सरिताको स्वर - उनी भर्खर उदाउँदै गरेकी भविष्यको राम्रो नारी साहित्यकार हुन् । उनीसँग साक्षात्कार हुँदा वा फोनमा स्वर सुन्दा मात्रै पनि मेरो मेसिनजस्तो शरीरमा प्राण भरिएर आउँछ । म उनीसँग अतीतमा पुग्छु । उनीसँग साक्षात्कार भएको समयमा म आफूलाई सबै बन्धनबाट मुक्त भएर अर्कै संसारमा छु जस्तो लाग्दछ । अनि सधै यथार्थबाट टाढा रहुँ जस्तो लाग्छ । तर यो सम्भव छैन ।
फोनमा कुरा लम्बिन्छ ।
"ए˜ भेट्ने.. कहाँ - मैले हो˜˜ हुन्छ नि... ।"
फोनमा नचाहँदानचाहँदै मैले कुरा टुङ्ग्याउनु पर्ने हुन्छ । उनले फोनमा भनेकी थिइन् । मैले उनको सिर्जनशील मस्तिष्कमा सिर्जनाका बीउ छरिदिएँ अरे । म अचम्ममा परेँ । यो कसरी सम्भव भयो होला , बितेको हप्ता मेरो उनीसँग भेट्ने योजना त थियो तर भेट हुन सकेको थिएन । भेटै नहुँदा कसरी मैले उनको मस्तिष्कमा सिर्जनाको बीउ र्छन पुगेँ । कल्पना गर्दागर्दै भोलिको एघार बजेको प्रतीक्षामा आफूलाई निन्द्रादेवीको शरणमा पुयाउँछु ।
ठीक ठाउँ अनि ठीक समयमा हाम्रो भेट हुन्छ ।
"कतै बसेर गफ गरौँ न ।"
" हुन्छ जाऔँ न " भन्दै नजिकको केविनवाला रेस्टुरेन्टमा हामी पस्यौँ ।
परिचित ठाउँमा एउटा महिलासँग रेस्टुरेन्टमा पस्दा मलाई केही असजिलो अवश्य महसुस भयो । किनभने यसरी रेस्टुरेन्टमा पस्ने समय त मेरो छोराको थियो । तर मैले ती सबै कुरा उनको उपस्थितिमा बिर्सिदिए ।
"के खाऊ, तातो कि चिसो -" उनले मेरो असहजतामा स्वभाविक व्यवहारले शब्दको प्रहार गरिन् । चिसो सिरोटोले बिदा माग्न गाह्रो मानिरहेको समयमा चिसो हैन , तातो खाने सल्लाह भयो ।
"तपाईँलाई भेट्न मैले पहिलो हप्तादेखि नै कोसिस गरिरहेकी थिए“ , विनोद सर । तर भेट भएन, एउटा कुरोचाहिँ पक्कै भयो ।"
"के कुरा सरिताजी - तपाईँले हिजो फोनमा पनि भन्दै हुनुहुन्थ्यो नि, म त सुन्नलाई एकदम उत्सुक भइरहेछु । "
"कुरा खास केही होइन, साधारण हो विनोद सर, तर यसभित्र हाम्रो समाज यहाँको नारीहरूको मानसिकता अनि सिङ्गो देशको संस्कृतिको कुरा आउँछ । "
उनी भन्दै गइन्- "थाहा छ विनोद सर , अस्ति तपाईँलाई फोन गर्दा भाउजूले मप्रति कस्तो व्यवहार गर्नुभयो । तपाईँले भोलिपल्ट भेट्ने सम्भावना छ भन्नुहुँदा म विराटनगर आएँ अनि फोनमा भाउजूलाई मसँग भेट्ने कुरा थियो, भन्दा त्यससमय तपाइहरू दुईजना बाहिर जाने कार्यक्रम रहेछ । तपाई“प्रति वहाँको अविश्वास मौलाएर हो वा के भएर हो - वहाँले मलाई अत्यन्त शङ्कालु व्यवहार गर्नु भयो..... तर म रिसाइन, विनोद सर ... किनभने हाम्रो देशको अधिकांश महिलाहरूको प्रतिनिधित्व भाउजूले गर्दै हुनुहुन्थ्यो । यस्ता महिलाहरूप्रति मलाई रिस हैन दया र सहनुभूति जागेर आउँछ । "
"ओहो † यो ठीक भएन सरिताजी.., तपाईँ हाम्रोबीचको यति राम्रो मित्रतालाई दोषाउनु पाप हो । म त्यसको लागि तपाईँसँग माफी माग्छु ।"
"हैन विनोद सर, यो स्वाभाविक हो अनि यथार्थ पनि । यसमा तपाईँजस्तो वरिष्ठ साहित्यिक व्यक्तित्वले मजस्तो एउटा कनिष्ठ व्यक्तित्वसँग माफी माग्नुचाहिँ पाप हो । किनभने यो एउटी नारीले अर्को नारीप्रति गरिएको व्यवहार हो । यो हामीले नै सचेत भएर सुल्झाउनु पर्दछ । हुनसक्छ मैले पनि कुनै नारीलाई आफ्नो श्रीमान्लाई सोध्दा नजानेर यस्तो व्यवहार गरिएको हुनसक्छ ।"
"तर पनि हुँदैन सरिताजी˜ , तपाईँजस्तो एउटा पारिवारिक जिम्मेवारी बोकेकी , अफिसियल दायित्व बोकेकी , साहित्यिक फाँटमा चम्किलो ताराझैँ उदाउँदै गर्नुभएकी नारीमाथि विसगतिग्रस्त भएको नारीले अपराध चिताउनु पनि पाप हो ।
"होइन विनोद सर, तपाईँ यसलाई अन्यथा नलिनुहोला । यस्ता कुरालाई एउटा नारी साहित्यकारले सजिलै पचाइदिनु पर्दछ । यदि पचाउने शक्ति उसमा छैन भने साहित्यिक खुराकलाई परिमार्जन गर्ने शक्ति नै उसमा हुँदैन । हामी साहित्यिक मान्छे यस्तै कुराले संवेदनशील हुन्छौ । अनि भावानालाई शब्दस“ग साइनो गाँस्दै सिर्जना फुराउँछौ । अब हामी यसै कुरामा केन्द्रित नबनौँ । बरु अन्य व्यक्तिगत कुरा गरौँ न ।"
म सरिताजी र मेरो श्रीमतीबीच तुलना गर्न पुग्दछु । मेरी श्रीमती घरधन्दामा सीमित, लोग्नेको कमाइमा खटाइखटाइ घर्रखर्च गर्नुपर्ने अनि घरको चार पर्खाललाई नै संसार मानेर रमाउनु पर्ने मानसिकताले थिचिएकी नारी । अनि कहाँ सरिताजी आफनो जागिरले अर्थिक सम्पन्नता भएकी, आधुनिक नारीको प्रतिनिधित्व गर्दै जीवनको सत्य र खुशी खोज्दै हिँड्ने नारी ।"
"विनोद सर कहाँ हराउनुभयो तपाईँ... -" उनले मेरो कल्पनाको तन्द्रा चुडाइदिइन् । मैले कुरो बङग्याउदै भने- "हैन सरिताजी तपार्इँ र तपाईँको श्रीमान्मा यस्ता कुराले असर पार्छ कि पार्दैन । जस्तो कि तपाईँ मलाई भेट्न एक्लै आउनुहुन्छ अनि तपाईँको श्रीमान पनि अफिसियल कामले कति महिलासँग बाहिरिनुहुन्छ होला ।
"हो विनोद सर , हामी यस्तै गफ गरौ न ।"
उनी भावुक हुँदै भन्न थलिन्- "हेर्नोस्, न म यसरी कति एक्लै हि“ड्छु कहिले कहाँ - कहिले साहित्यिक कार्यक्रममा एक्लै हिँड्छु । तर हामीबीच दुइ आत्मालाई जोड्ने विश्वासको एउटा दह्रो झोलुङ्गे पुल छ । जुन पुल छोराछोरीको माया, पारिवारिक दायित्व अनि सामाजिक प्रतिष्ठाले बनेको छ । त्यो पुल चुडिने सम्भावाना नै छैन । हुनसक्छ कहिलेकाहीँ हल्लिन्छ अनि त्यो हल्लिने स्थिति बढी भयो भने चुडिन पनि सक्छ त्यसैले त्यसकोलागि हामीले आफूलाई स्थिर पार्नुपर्दछ । कहिलेकाहीँ मैले खोजेको कुरा उसमा भेट्दिन अनि उसले खोजेको कुरा ममा पाउदैन । हामी त्यसको विकल्प खोज्न थाल्दछौँ । हाम्रो विवाह भएको एकदुर्इ वर्षगर्दै केहीवर्षबितिसक्यो । सुरुमा जस्तो रोमाञ्चकता अनि त्यो अनुभूति हामीमा नहोला किनभने सधैसँगै बस्दा कतिकुरा हराउन पुग्दछ अनि कतिकुरा जन्मन थाल्दछ । हामी त्यो उदासिनता र निराशाबाट बच्न चाहन्छौँ । तर त्यसको मतलब परपुरुषगमन र परस्त्रीगमन होइन । त्यो म पटक्कै मान्दिनँ । जीवनलाई नयाँ उर्जा दिने अनि सिर्जनशील क्षमता बढाउन म तपाईँसँग आएर केही क्षण आफ्नो मस्तिष्कमा उर्जा थप्ने काम गर्छु किनभने म भावुक र संवेदनशील नारी पनि हु । त्यसरी नै ऊ पनि सम्भवत आफूलाई स्फूर्त राख्न र उर्जा थप्ने काम यसरी नै गर्छ होला । हामीले हाम्रो दुइको व्यक्तिगत स्वतन्त्रतामा कहिल्यै हस्तक्षेप गर्दैनौँ यदि त्यो सामाजिक मान्यता भन्दा बाहिर छैन भने । हामी आधुनिकतामा रमाउन चाहन्छौ तर पूर्वीय सभ्यतालाई भुलेर हैन ।"
म सरिताजीको गफमा लटि्ठन्छु । एउटा सपेराको अगाडि र्सप लटि्ठएझैँ । सायद मेरो वैवाहिक जीवन पनि यस्तै भैदिएको भए एउटा विदत्व नारीको अगाडि मैले श्रीमतीको कारण लज्जित हुनुपर्ने थिएन । अनि उनले गरेको श्रीमान् र श्रीमती बीचको समझदारीको कुरा हाम्रोलागि आकाशको फलजस्तै थियो । तर पनि पुरुषप्रधान समाजमा जन्मेको मैले आफनो पुरुषत्वको उपभोग र व्यक्तिगत स्वतन्त्रताको फाइदा मनग्गै उठाएको छु ।
उनले फेरि मलाई आर्कषित पार्दै भनिन्- "विनोद सर साहित्यकारले जतिसुकै कठोर सिर्जना गरे पनि उसको हृदय शिशा जस्तै नरम हुँदो रहेछ हगि -
म आफनो तन्द्रा टुटाउँदै 'हो' भन्न पुग्दछु । तपाईँसँग बसेर यस्तै गफ गर्न अनि आफनो विश्वासमा ठेस पुगेको कुरा गर्दा मलाई असाध्यै आनन्द आउँछ । किनभने एउटा साहित्यकारको हृदय बुझ्ने व्यक्ति पनि साहित्यकार नै हुनुपर्दछ । जस्तो लाग्छ किन हो मलाई साहित्यिक रुचि नभएको व्यक्तिमा संवेदना हुँदैन , हृदय नै हुँदैन अनि आत्मा नै हुँदैन जस्तो लाग्छ , विनोद सर ।"
"तपार्इँले भन्नुभएको यो कुरा अलिक ठीक लागेन सरिताजी मलाई । किनभने सबै व्यक्तिमा साहित्यिक रुचि हुन्छ नै भन्न सकिदैन तर त्यो नहुँदैमा उसमा कुनै कुरा हुँदैन भन्ने होइन । व्यक्तिको आआफ्नो जीवनलाई हेर्ने दृष्टिकोण हुन्छ अनि बाँच्ने शैली पनि । यसैमा ऊ रमाउँछ । यस्ता कुराको चिन्तन तपाई“ बिस्तारै गर्दै जानुहुनेछ । तपाई“को परिपक्वतासँगै यी कुरा माझिदै जानेछ सरिताजी । अहिले तपाईँले भन्नुभएको जीवनप्रतिको तपाईँको जुन दर्शन छ नि त्योचाहिँ मलाई खूब मन पर्यो तर तपाईँले भन्नु भएजर्स्तै र सोच्नु भएजस्तै सबैको जिन्दगी हुँदैन । त्यसैले जीवनको भोगाई पनि सबैको आ-आफ्नै खाले हुन सक्छ, सरिताजी ।
"विनोद सर, हो यस्तै साहित्यिक ज्ञान बढाउन म तपाईँलाई दुःख दिइरहन्छु । अन्यथा नलिनु होला । अनि तपाईँको हौसला , प्रेरणाले मलाई थप उर्जा पैदा गर्छ । नत्रभने म शिथिल हुन पनि सक्छु ।"
मैले पनि आफूले उनलाई भेट्दा बेग्लै अनुभूति आउँने कुरालाई आधा पचाएर आधा मात्र ओकले- "हो सरिताजी तपाई“सँग भेट्दा मलाई पनि मेरो साहित्यिक फाँटमा केही मलजल पुगेको अनुभूति हुन्छ ।"
"विनोद सर , हामी धेरै बेर गफ्यौ । अब मेरो हिँड्ने समय भइसक्यो । कुनै विदाको समय मिलाएर फेरि भेटौला हुन्न र -"
मैले मुख अमिलो पार्दै उनलाई बिदा गर्ने कुरामा सहमति जनाएँ । तर घरमा फर्केपछि एक तमासको भए कुनै खोलाले बगाएर किनारामा फ्याकेको डुङ्गाजस्तो सरिताका हरेक कुराहरू कानमा एकनास रिङ्रिगाइ रहे । मलाई कुनै सपनाबाट ब्युँझिए जस्तो लाग्यो । भित्र कताकता आफैँलाई सोध्न मन लाग्यो 'के त“ सरितालाई प्रेम गर्न लागिस् - यो उमेरमा तँलाई सुहाउँछ । म अनासय कराएँ सरिता मलाई माफ गर..... ।'

September 17, 2009

शुभकामना

विजया दशमी २०६६ को सुखद उपलक्ष्यमा देश विदॆशमा रहनु भएका सम्पूर्ण साहित्यप्रेमी महानुभाव एवम् नेपाली दाजु भाइ दिदीवहिनीहरुमा हार्दिक मगलमय शुभकामना व्यक्त गर्दछु ।
 - शखदा साहित्य ससार

विद्रोहको क्यानभासमा

कथाकार दिवाकर नेपालीज्यू- मैले पहिले भनिसकेको छु , म पात्रको कथालाई उनीहरूको शब्दमा मात्र ब्यक्त गर्नसक्छु भनेर । त्यसैले अहिले म पात्रहरूको अर्न्तव्यथाको कथा लेखिरहेको छु । कुरा के छ भने, मेरा कथाका पात्रहरूसँग मेरो सम्बन्ध बिग्रिदै गएको छ भनौँ चिसिदै गएको छ । यसरी सम्बन्ध ब्रि्रेको निकै दिन भइसक्यो अब उनीहरू आन्दोलन गर्ने, सङ्धर्षमा उत्रने धम्की दिइरहेका छन् । किनभने अहिले मुलुक नै आन्दोलन र सङ्धर्ष सङ्क्रमणले ल्कान्त छ । प्लेग रो गसरह फैलिएको यो सङ्क्रमणले सबै वर्ग, समुदाय, जात र प्रान्तलाई यसले ग्रस्त बनाएको छ भने मेरा पात्रहरू चाहिँ किन नउत्रिउन र आन्दोलनमा होइन र - मेरा पात्रहरूसँग मेरो सम्बन्ध किन कसरी बिग्रियो भन्नुपर्दा कारणहरू धेरै छन् । मैले उनीहरूको वास्तविक कथा लेखिन रे । उनीहरूको भावअनुसारको शिल्प र शैली दिन सकिनँ रे । उनीहरूलाई जीवन्त बनाउन सकिनँ रे । मैले माया र प्रेमको कथा मात्र लेखिदिए रे । विद्रोही पात्रहरूको कथा लेखिदिइन रे । त्यसैले अहिले म मेरो कथाको क्यानभासमा तिनै विद्रोही पात्रको चरित्र चित्रण गर्न गइरहेको छु । मेरो यस विद्रोहको क्यानभासमा तिनै विद्रोही र असन्तुष्टी पात्रहरूका विरोधात्मक छायाहरू छन् । त्यसैले उनीहरू कहिले भोक हडताल, कहिले नाकाबन्दी, त कहिले आमहडताल, त कहिले चक्काजामका आव्हान लिएर सङ्धर्षा उत्रेका छन् । म इमानदारकासाथ भन्छु कथाकार दिवाकर नेपालीज्यू- उनीहरूको कथन धेरै हदसम्म सत्य छ । तर यसमा मेरोमात्र दोष छैन । म पनि विवश वर बाध्य छु । यस आरोपलाई म यसरी स्पष्टीकरण दिन चाहन्छु । म एक गृहणी , आमा र कर्मचारी पनि हुँ । मैले सम्पर्ूण्ा दायित्व पूरा गरेर साहित्यमा लाग्नर्ुपर्छ । फेरि म आफैमा बौद्धिकता नहुन सक्छ अथवा भाषिक गहनता मैले दिन नसेकेको हुनसक्छ । अर्को कुरा लेखकीय उष्णतामा मेरो कथाको तापक्रम शून्यमा झरेको हुनसक्छ । सफल कथाकारहरू जस्तै तपाईँहरूको जस्तो स्तरीय समकालीन कथा लेख्न नसकेर मेरो कथा धेरैपल्ट प्रकाशकीय मारमा थिल्थिएको हुनसक्छ । मेरा यिनै बाध्यता र विवशताले गर्दा मेरा पात्रहरू मदेखि रुष्ट भएका हुन् ।

कथाकार दिवाकर नेपालीज्यू- अहिले मेरो एउटी केटीपात्रसँग समञ्जस्यता मिलेको छ । ऊ भर्खर अरबबाट बलत्कृत भई, मानसिक रुपले विक्षिप्त भएर आएकी छे । उसलाई कुनै गैरसरकारी संस्थाले उद्धार गरेर नेपाल ल्याईदियो रे । ऊ अँध्यारा दिनहरूमा आशाको दियो बालेर विदेश गएकी थिई । तर उसलाई के थाहा विदेशमा यति भोका नरपिशाचहरूको यौनशिकार बन्नुपर्दछ भनेर । ऊ जीवन र मृत्युको दोसाँधमा पुगी रे । अन्त्यमा मर्नुभन्दा बौहुलाउनु निको भन्ने उखान लागु भयो रे उसलाई । उसको कथा हृदयविदारक छ । म उसको कथा सुन्दै छु । त्यहीबेला अर्को बलत्कृत पात्र पनि आइपुग्छे मभए ठाउँमा र भन्न थाल्छे - ' उसको कथा कथाभन्दा मेरो कथा हृदयविदारक छ । मेरो कथा लेखिदिनु' भन्छे । ऊ भन्छे- 'उसलाई छ विदेशमा विदेशीले बलात्कार गरेको छ । तर मलाई त मेरो आफ्नै देशमा आफ्नै दाजुभाईले बलात्कार गरेको छ । साम्प्रदायिक आगोको ज्वालामा उनीहरूले मेरो अस्तित्वलाई स्वाहा पारेका छन् । उनीहरूले को आफन्त को पर्राई, को बूढाबूढी को चेलीबेटी, केही भनेन भने विदेशीको त के कुरा गर्नु -' ती दुर्इ पात्रहरू आ-आफ्ना कथा महत्वपूर्ण भन्दै वादविवाद गर्न थाल्छन् । म उनीहरूको पीडादायक कथा सुनेर कथा लेख्न चाहन्छु र समाजलाई भावुक र सचेत गराउन चाहन्छु । तर अफसोच † उसको र मेरोबीच अवरोध आइपुग्छ । मेरी सानी छोरी 'भोक लाग्यो' भन्दै रुँदै आउँछे । म छोरीलर्ँइ खानेकुरा खुवाउन थाल्छु । त्यत्तिन्जेलसम्ममा मेरा पात्रहरू हिँडिसक्छन् । उनीहरू आफूलाई न्याय नभएको गुनासो गर्दै विद्रोहमा उत्रने चेतावनी दिँदै मबाट टाढा भाग्छन् । म उसलाई समाउन खोज्छु । तर असफल हुन्छु ।

म हरेस खादिनँ दिवाकार नेपालीज्यू, फुर्सद हुनुबित्तिकै अर्को पात्रको खोजीमा हिँड्छु । अहिले मसँग जनआन्दोलनमा उत्रेको एउटा घाइते राजनैतिक कार्यकर्ता छ । ऊ मेरो विरुद्धमा पनि आन्दोलनमा उत्रेको छ । किनभने धेरै लामोसमयदेखि उसले मलाई आप\mनो कथा लेखिदिन अनुरोध गर्दै आएको थियो । ऊ देश र जनताको लागि लड्यो रे र्सवहारावर्गको लागि लड्यो रे । ऊ जनताको मौलिक अधिकारको लागि बाधझै गर्जन्थ्यो रे । लोकतन्त्रको स्थापनाको लागि ज्यान दिएर लड्यो रे । राजनीतिमा लाग्दा ऊ कहिले टाउको फुटाएर आउँथ्यो रे कहिले घरबाट महिना“ैदिनसम्म गायब हुन्थ्यो रे । त्यसैले ऊ परिवारको अगाडि भिजेको मुसो भएर बस्न बाध्य थियो रे । तर पनि उसले राजनैतिक विचारधारा परिवर्तन गरेन र । अहिले देशमा उसले गर्दा नै लोकतन्त्र आएको रे । तर उसँगै लडेका कार्यकर्ता कारमा कुद्न थाले रे । तर ऊ घरको सँधारमा कुद्न नसक्ने भएको छ । राज्यले उसलाई वास्ता गरेन रे । पार्टी कार्यकर्ता साथीहरूले पनि उसलाई वास्ता गरेन रे । म उक्त पात्रको मानसिकता बुझ्न गहिराइमा प्रबेश गर्छु उसलाई पढ्छु । उसलाई विश्लेषण गर्छु उसलाई उसको मागअनुसारको कथावस्तुमा ढाल्न शब्द र शैलीको समायोजन गर्न खोज्छु । त्यसैबेला भान्साकोठामा खाना तयार गर्नेबेला भएको सङ्केत पाउँछु । म झल्याँस्स हुँदै झ्यालबाहिर आँखा उघार्छु साँझले सँधारभित्र पाइला राखिसकेको पाउँछु । म अत्तालिन्छु । त्यसैसमय मेरो पात्र वैशाखीको साहाराले ढोकाबाट फुत्तबाहिर निस्कन्छ । म उसलाई समाउन चाहेर पनि समाउन सक्दिनँ किनभने मैले उसलाई समाएर मात्र हुँदैन उसलाई समय दिन पनि सक्नुपर्दछ । उसँग रमाउन सक्नुपर्दछ उसका भावाना बुझ्न सक्नुपर्दछ । तर यो सबकुराको कमी छ मसँग ।

म भान्साकोठाको कामतिर लाग्छु । म भान्साकोठामा काम गर्दागर्दै आमहडतालले बन्द भएको रेस्टुरेन्टमा काम गर्ने एउटी केटीलाई उदास अनुहार लिएर चियापसलमा चिया खाइरहेको देख्छु । म उसैलाई समाउँछु । म उसको कथा सुन्दै काम गर्छु ऊ वादी केटी हो रे । उनीहरूलाई समाजले तल्लोस्तरको नागरिकको रुपमा राख्यो रे । उनीहरू शोषित र पीडित छन् रे । उनीहरू बषौदेखि यौनशोषित हुँदै आएकाले अहिले आक्रोशित र विद्रोही बनेका छन् रे । ऊचाहिँ अलिक टाढीबाठी भएकीले रेष्टुरेन्टमा काम गर्न थाली रे । तर के गर्नु बन्द र हडतालले रेष्टुरेन्ट पनि बन्द भएपछि उसलाई जीवन गुजार्न पनि गारो भइरहेको छ । आफ्नो अस्तित्व बेचेर कैयौँ भोका यौनपिचासुलाई सन्तुष्टि दिएर पनि बाँच्नका लागि उनीहरूले गर्नुपरेको सङ्धर्षअत्यन्त दर्दनाक भएकोले उसको कथालाई कथामा ढााल्न अनुरोध ऊ मलाई गर्छ झन अहिले बन्दले गर्दा ऊ राजनैतिक नेताहरूप्रति नै तीखो व्यङ्ग गर्छु आन्दोलनमा उत्रने खारो चे तावनी दिन्छे । अहिले ऊ झन बढी आन्दोलित र आक्रोशित देखिन्छे । ऊ मलाई आफ्नो सम्पूर्ण कथा सुनाउन चाहन्छे र त्यसको परिभाषा खोज्न चाहन्छे । म उसलाई उसको कथाको परिभाषा दिन सक्दिन र म छटपटाउँछु । त्यति नै बेला चुलामा तरकारी डढेको र दाल उम्लेर गएको आभास पाउँछु । म उक्त पात्रलाई सहनुभूतिका शब्द प्रकट गर्दै चाँडै उसको कथा प्रकाशित गरिदिने ढाडस दिँदै चुलोतिर लाग्छु । उसलाई दिएको वचनमा कतिको खरो उत्रन्छु त्यो मलाई थाहा छैन । किनभने मेरा पात्रहरू सङ्धर्षा उत्रनुको अर्कोर्र् प्रमुख कारण उनीहरूको कथा समयमा प्रकाशित नहुनु पनि हो ।

कथाकार दिवाकर नेपालीज्यू, अब म पात्रको खोजी गर्दिनँ । किनभने पात्र खोज्दाखोज्दै म धेरै थाकिसकेको छु । एउटा पात्र धेरै समयदेखि मसँगै छ । उसले मलाई कथा लेख्न धेरै अनुरोध गरेको थियो तर मेरो जागिरे दायित्वले उसलाई कथामा ढाल्न सकेको थिइन“ । त्यो बेला देशमा जनयुध्द चलेको थियो । उसको कथा यस प्रकारको थियो । ऊ रङ्गेली बजारमा रिक्सा चलाई खाने मजदुर हो । धेरै दिनदेखिको नाकाबन्दीले उसले राम्रो आम्दानी गर्न सकेको थिएन । घरमा छोराछोरी भोकै र नाङ्गै थिए । ऊ रिक्सामा बिमारी लिएर विराटनगर हि“ड्यो । बाटामा पुलछेउमा बोरामा बालुवा भरेर राखिएका थिए । सबै यात्रु बम छ भनेर तर्केका थिए । तर मेरो पात्र साहसी बन्छ किनभने उसले घरमा चामल किनेर लानु छ, दाल र कपडा किनेर लानु छ । छोराछोरीको भोको पेटमा चारो भर्नु छ । उसलाई अहिले मान्छे भएर जन्मेकोमा दिक्क लागेको छ । ऊ चराचुरुङ्गी भएको भए सजिलै आहारा खोज्न सक्थ्यो । ऊ बिमारी टाढै राख्छ । आफू भने बोराको नजिक जान्छ । ऊ भोकले ग्रसित छोराछोरीको अनुहार सम्झन्छ अनि सयसयका हरिया नोट आ“खाअगाडि देख्छ । ऊ त्यहाँ बम छैन भन्ने कुरामा विश्वस्त हुन्छ । ऊ बोरा उचाल्छ । बोरा उचालीनसक्दै उसको विश्वास पड्केर धेरै टाढासम्म छरिइसकेको हुन्छ । ऊ भन्दै छ- 'हम गरीब कथिले बिगारने छे - हमरा बेटाबेटी भुखले प्यासले कथिले नाङ्गै छे ,हमरा बेटाबेटी के कौन दोष छेलै छे - हम कथिले एनान सजाय पहिली - '

उसको कथा सुन्दासुन्दै उसँगै अर्को पात्र आइपुग्छ । ऊ राज्यद्वारा पीडित पात्र हो । उसको नाम हर्के हो । ऊ निदोर्षथियो रे । राज्यले छापामार र आतंककारीको बिल्ला लगाएर उसको ज्यान लियो रे । ऊ बूढा बाबु दलसिंहको एकमात्र सहारा, तरुणी स्वास्नी झिम्कीको आर्दश पति र छोरा लट्टेको आधारशिला थियो रे । उसलाई राज्यले मारेपछि आतंककारीको बिल्ला लगाईदियो रे । ऊ भन्दै छ -'माओवादीद्वारा राखिएको बोरामा बम छ भन्दाभन्दै रिक्शाचालक बोरा उचाल्न गएको थियो । ऊ नगएको भए ऊ मारिने नै थिएन तर मलाई त सैनिकले कुनै कारण नदेखाइ मेरा बाबुको अगाडि नै मलाई गोली हानेका थिए । त्यसैले मेरो कथा बढी महत्वपूर्ण छ' ऊ भन्दछ । हुन पनि देशमा चलेको एक दशकको जनयुद्धमा धेरै निदोर्षजनता मारिएका थिए । अब ती दुर्इमा वादविवाद चल्छ । म सम्झौता गराउनपटि्ट लाग्छु । म हर्केलाई भन्छु -'तिम्रो कथा त कथाकार पुण्यप्रसादले लेखिदिएका छँदै छन् नि । विचरो † त्यो रिक्शाचालकको कथा कसले लेखिदिन्छ - ऊ मलाई चुनौति दिँदै भन्छ - त्यसो भए पक्कै रिक्शाचालकको कथा लेखिदिनु हुन्छ त - म उसलाई लेखिदिने वाचा गर्दछु ।
भोलिबिहानको सूर्योदयको पहिलो झुल्कोमा नै उसको कथा लेख्ने सङ्ंकल्प गरेर म निदाउँछु ।
बिहान उज्यालो हुँदा नहुँदा मेरो घरको उषाकालीन दायित्व मसँगै ब्यूँझन्छ । उक्त पात्रको विश्वास बटुल्न धेरै चोटि कलम र कापी लिएर बस्ने जमर्को गर्छु तर असफल हुन्छु । असफलताको झटारो खाँदाखाँदै मेरो अफिस जाने समय भइसक्छ । कुनै फुर्सदको समय पारेर कथा लेखिदिने प्रतिज्ञा गरेर म अफिस जान्छु । तर म सोच्छु यो कथा त बासी भइसकेको छ । देशमा विद्रोहीपक्षले युद्ध त्यागेर शान्ति सम्झौतामा फर्किसकेको छ । त्यसैले उक्त रिक्शाचालकको कथा कसले पढीदिन्छ । त्यसैले म उक्त पात्रको कथा लेख्ने मन गर्दिन । अनि फेरि म उक्त पात्रबाट टाढिन्छु अनि अविश्वासी र असक्षमीको उपाधि पाउ“छु ।

अब म पात्र खोज्न सक्तिनँ - दिवाकार नेपालीज्यू । म धेरै थाकिसकेको छु । म पात्रहरूसँग शान्तिवार्ता गर्न चाहन्छु । सरकारले विभिन्न आन्दोलित वर्ग, समुदाय, र जातहरूसँग शान्तिवार्ता गर्न चाहेझैँ म पनि शान्ति वार्ता गर्न चाहन्छु तर मभित्र अहम् र हुँकार छ । जसले गर्दा म तिनीहरूको अगाडि झुक्न सक्तिनँ । किनभने म उनीहरू बिना पनि बाँच्न सक्छु भन्ने घमन्ड ममा छ । त्यसैले पात्र र मबीच खाडलको गहिराइ बढ्दै गएको हो । मेरा पात्रका कुण्ठित भावनालाई मैले नस्वीकार्नुले मलाई मात्र हैन पात्र स्वयम्लाई र धेरै पाठकहरूलाई हानि गरिरहेको छ । पाठकहरूलाई पनि राम्ररी थाहा छ, उनीहरूलाई म ढाट्न सक्तिनँ किनभने उनीहरूले मलाई राम्ररी पढिरहेका छन् । त्यसैले हामीबीच मध्यस्थता कायम गर्न तपार्इँ साँघु भएर आउनुपर्छ । मेरा आन्दोलित पात्रहरूसँग शान्ति सम्झौता गराउन तपाईँ मात्र सक्नुहुन्छ दिवाकर नेपालीज्यू यदि तपाईँ आउनुहुन्छ भने, मेरा कथाहरूको क्यानभासमा चाँडै सम्झौताको क्यानभास तयार हुनसक्छ ।

आकस्मिकताको क्यानभासमा

(यो कथा कथोपन्यास 'क्यानभासमा कथाहरू'को एउटा श्रृङ्खला हो । कथाकार अनामिकाको अचानक कथाकार दिवाकर नेपालीसँग 'समयको क्यानभासमा' कथामा भेट भएपछि जन्मिएका कथाहरू हुन् यी । त्यसैले यस कथामा कथाकार दिवाकर नेपालीलाई सम्बोधन गरिएको छ । -लेखिका )
'कथाकार अनामिकाज्यू हुनुहुन्छ ?'
'बोल्दै छु, तपाईको बोल्दै हुनुहुन्छ ? '
'म तिम्रो नजिकको मान्छे हुँ । चिन्ने प्रयास गर '
'कृपया आफ्नो छोटो परिचय दिनुहोला । '
'चिन्ने प्रयास गर न । पन्ध्र वर्षघि हामी क्याम्पसमा सँगै पढ्थ्यौ नि ! '
'ओहो ! क्याम्पसमा त कतिसँग पढियो पढियो । महाशयको नाम भन्ने कष्ट गरिदिनुहोला । नत्र म फोन राखिदिन्छु ! '
'लौ यसरी किन रिसाएकी ! तिमीले रिसाउन पनि जानेछ्यौ हैन ? धेरै खुसी लाग्यो । तिम्रा कथाहरूको एउटा फ्यान हुँ म ।
'फ्यान त धेरै हुन्छन् । तर यसरी दिमाग चाटिरहनुको अर्थ बेग्लै हुन्छ । '
'तिम्रोसफल जीवनका लागि मेरो हार्दिक बधाई मलाई भेट्न चाहन्नौ ? '
'पहिला यो त भन्नुहोस् महाशय तपाईँ को बोल्दै हुनुहुन्छ ? नत्र म फोन राखिदिऊ ? '
'भैगो... भैगो फोन राख्नु पर्दैन । मेरो नाम सुनेर नतर्सनु नि ! म सुधांसु हुँ ।'
'ओहो ! सुधासु तिमी कहाँ छ्यौ ? के गर्दै छौ ? अचानक यो खैखवरी कहाँबाट आयो ? '
'यति धेरै प्रश्नको लागि त भेट्नै पर्छ ।'
'तर म भेट्न सक्दिनँ । मेरो आफ्नै संसार छ । फेरि मैले तिम्रोर मेरो प्रेमको कथा स्मृतिको क्यानभासमा र्सार्वजनिक गरिसकेँ । कतै तिम्रोमन फर्केर मेरो र्स्वर्गजस्तो संसार भताभु भयो भने । '
'मलाई अझै विश्वास गर्दिनौ ? '
'विश्वास गर्न बलियो आधार चाहिन्छ । त्यो आधार तिमीले भत्कायौ ।' 'तिमीले मलाई फोन गर्छभनेर फोन नगरी किन लाछीपन देखायौ ?'
'मैले लाछीपन नदेखाएको भए अहिले तिमी चर्चित साहित्यकार हुन्थ्यौ र ? '
'भैगो तिमीले एकपल्ट पनि फर्केर मलाई के गर्दै छौ भनेनौ तर मेरो भाग्यले मलाई भनेजस्तो श्रीमान र घर दियो । '
'तिमी सुखी छौ हैन ? '
'दुखी छु भनेर तिमीलाई सुनाएर मलाई के फाइदा हुन्छ ? '
'तिमी मलाई भेट दिन्नौ, केही समयको लागि मात्र तिम्रोसौर्न्दर्य कस्तो छ ? '' पहिलाको जस्तो छ कि बिगार्यौ ? '
'अब हाम्रो बाटो फरकफरक भइसक्यो । तिमी आफ्नो संसारमा छौ म आफ्नो संसारमा छु । भेटेर के फाइदा ? '
'तिमी त खाली फाइदा र घाटाको मात्र कुरा गछ्र्यौ । जे होश बिजनेशमेनको श्रीमती नै पर्यौ ! '
'तिमीचाहिँ के गर्दै छौ ? भाल्टाङ्गभुल्टुङ्ग कति भए ? '
'बेगारी छु त्यसैले अहिलेसम्म एउटीले पनि पत्याएनन् ।
'म पत्याएकीलाई फेरि किन फोन गरेनौ ? भागेर कलकत्ता जाने भनी सल्लाह गर्यौ अनि फोन गर्छुभनेर नगरी हाम्रो प्रेमकथा टुङ्ग्याइदियौ हैन ।'
'मैले फोन गरको थिएँ । तर तिम्री काकीआमाले मलाई के भनिन थाहा छ ? तिम्रोबिहेको कुरा छिनिसकेको छ । र तिमी मसँग बोल्न पनि चाहँदैनौ भनेर ।
'तिमीले कसरी विश्वास गर्यौ यो कुरालाई ? '
'त्रि्री काकीकी छोरीले मलाई तिम्रोनामको पत्र ल्याएर दिएकी थिई । मैले सोचे वास्तवमा नै तिमी मसगँ बिहे गर्न तयार छैनौ । किनकी हाम्रो जात पनि मिल्दैन । '
'मैले तिम्रोबाटो हेरेर दिन बिताएँ । तिमी घोखेवाज रहेछौ भनेर तिमीप्रति धृणा उब्जाएर बाचेँ । '
'त्यसैले त तिम्रोदाम्पत्य जीवन सफल भयो । तर तिमीले कथामा त आफैले मलाई छोडको, मैले धोका दिएको कुरा त लेखेकी थिएनौ नि त
'ए ! त्यो त मैले आफूलाई महानता देखाउन त्यसो भनेकी थिएँ । म नेपाली समाजको नारी हुँ मैले आफ्नो सामाजिक बचाव पनि त गर्नैपर्छ । जे भयो भयौ अब बितेका कुराले किन चिन्तित बन्नु तिमीले बिहे गर्यौ त ? '
'अघि नै भनिसके नि तिमीजस्ती सुन्दरी कतै भेटिनँ । भेटिएकाले पनि पत्याएनन् । '
'त्यसो भए तिमीसँग नभेट्नु नै उचित हुन्छ । किनभने मेरो श्रीमान शंकालु हुनुहुन्छ फेरि तिमीसँगको प्रेमप्रसङ्ग मैले मेरो कथा 'स्मृतिको क्यानभासमा' मा सार्वजनिक गरिसकेकी छु । '
'फेरि कथा सच्याएर बनाऊ न । तिमी कथाकारहरू पात्रलाई वास्तविक बनाउन पनि सक्छौ र यो बनावटी हो भन्न पनि सक्छौ । एउटा वाक्यले सारा कथा नै बदलिदिन सक्छौ । '
'यो कसरी सम्भव हुनसक्छ ? मैले वास्वविक हो भनेर र्सार्वजनिक गरिसक़ेँ । यो असम्भव छ । '
'अब मसँग अहिले भेट भएको कथाचाहिँ र्सार्वजनिक नगर्नु अनि कसले थाहा पाउँछ । '
'होइन तिमीलाई चिन्ने कोहीले सुनाइदियो भने नि त । '
'कसरी चिन्छन् म जम्मा चारपटक मात्र यो ठाउँमा आएको छु । '
'भैगो आज मेरो वर्कशप छ । काठमाडौबाट प्रशिक्षक आउँदै छन् । उसलाई स्वागत गर्नछु मलाई हतारो छ । फोन राखू है । '
'एकचाटि भेट दिन्नौ ? '
'अहिले मलाई हतार छ । '
'अनि छोराछोरी कत्रा छ नि ? '
'छोरी सात कक्षामा पढ्छे र छोरा चारमा । '
'कति सुखी परिवार रहेछ । '
'हो परिवार सुखी , म दुखी । '
'कसरी ? '
'तिमीजस्ती घरवारविहीन को साथी सुखी हुन्छे त ? '
'मेरो कारण किन दुखी बन्छौ भेट दिन नचाहनेले ? '
'मेरो बारेमा र फोन नम्बरचाहिँ कसरी थाहा पायौ ? '
'यत्रो चर्चित कथाकारको ठेगाना फोन नम्बर एउटा सिरियस फ्यानलाई थाहा हुँदैन र ? तिम्रोबारेमा मलाई सब थाहा छ । तिमीले साहित्य र परिवार दुर्इमा एउटा रोज्नुपरे कसलाई रोज्छ्यौ ? '
'त्यो अति कठिन प्रश्न छ । मलाई परीक्षा नलेऊ । म भर्खर लेख्न थालेकी मान्छे । त्यस्तो चर्चित कहाँ बनेकी छु र ? '
'तर पनि तिम्रा कथाहरू राष्ट्रियस्तरका पत्रिकामा आउँछन् नि त । '
'हो केही प्रयास अवश्य गर्दै छु । तर जिम्मेवारी धेरै छ । अफिसियल दायित्व, पारिवारिक कर्तव्यले लेख्न धेरै गारो हुन्छ ।'
'तर पनि लेख्दै छौ । तिम्रोबारेमा हाम्रो समूहमा चर्चा हुन्छ ।'
'कस्तो चर्चा ? कस्तो समूह ? '
'उही साहित्यिक समूह । '
'तिमी पनि साहित्यमा लागेका छौ ?मलाई त थाहा नै थिएन । '
'हो र होइन पनि म अनुवाद मात्र गर्छु'
'त्यसो हो भने तिमीसँग भेट्नै पर्छ ।'
'ओहो अहिलेचाहिँ आइशब्रेक भयो होइन ? '
'लौ भन, मेरो कथा अनुवाद गर्र्छौ होइन ?'
'त्यो त गर्छु तर भेट दिनुपर्यो नि त ।'
'भेट्ने कुरा नगर म तिमीलाई तिम्रोपोष्टबक्समा पठाइदिन्छु । '
'भैगो नभेटी राख्न गारो हुन्छ । हाम्रो यो विदेशी प्रोजेक्ट हो । '
'कहिले भेट्ने ? '
'आज ? '
'आज मेरो वर्कशप छ नगई हुन्न । वर्कशपमा प्रशिक्षकलाई स्वागत गर्नुछ ।'
'त्यो वर्कशपको प्रशिक्षक को छ, थाहा छ ? '
'थाहा छैन काठमाडौबाट विशेषज्ञ आउने कुरा छ लाइब्रेरियन सम्बन्धी तालिम दिने । '
'त्यो प्रशिक्षक म नै हुँ । अब मलाई भेट्छौ कि भेट्दैनौ ? '
'अहो कस्तो धर्मसंकट अघि नै तिमीले यो कुरा भनेका भए हुने नि अब म के गरु ? '
'तिम्रोविचार । '
'सुधांसु तिमी नै भन अब म के गरुँ तिमीलाई भेटुँ कि नभेटँु ? '
'यो कथालाई म कसरी र्सार्वजनिक गरुँ ? कथाकारहरू आफ्नै कथामा कसरी जेलिदा रहेछन् । तिमी सल्लाह देऊ न । '
'यसो गर यहाँसम्मको कथा लेख । त्यसपछि भेट भयो भएन त्यो चाहिँ नलेख । '
'तिम्रोसल्लाह पनि ठीकै हो तर यहाँसम्मको कुराले भेट भएकै ठानिनेछ । म के गरुँ सुधांसु तिमी नै भनन । '
'तिम्रोवरिष्ठ कथाकार हुनुहुन्छ नि उहाँसँगै सल्लाह मागेर त्यही अनुसार गर ।'
'ओके तिमीले राम्रो सुझाव दियौ ।'
कथाकार दिवाकर नेपालीज्यू, एकदिन अचानक सुधांसुले फोन गरेपछि यो कथा जन्मेको हो । म कस्तो धर्मसंकटमा परे । मैले सुधासुलाई नभेटी पनि भएन किनभने त्यो वर्कशपमा मैले भाग लिनैपथ्र्यो । फेरि उसँग भेटभएको कथा पनि र्सार्वजनिक गर्न सक्दिन“ । तपाईँ नै मलाई उचित सल्लाह दिनुहोस् म सुधासुसँग भेटेको कथा र्सार्वजनिक गरुँ कि नगरुँ ?

मेरो बारेमा

मलाई पछ्याउनेहरु

फेसबुक शुभेच्छुक

भिजिटर म्याप

अन्तरवार्ता सुन्नुहोस्

खसखस डटकमले लिएको अन्तवार्ता सुन्नुहोस् । Click Here!! (Listen Live) यो अन्तवार्तालाई आफ्नो Computer मा Save गर्न चाहनुहुन्छ भने Right Click गरी Save... भन्ने Opptions मा Click गर्नुहोस् । यदि तपाई Mozilla Firefox, Google Chrome, Internet Explorer, Apple Safari चलाउँदै हुनुहुन्छ भने क्रमश: Save Link As.., गर्नुहोस् ।