जुडासे प्रवृत्ति -१

बालकमा जालझेल, कपट, बेइमान केही हुँदैन । बालकको स्वभावले वाल्यावस्थामा उसको रूपर इश्वरको रूपजस्तै हुन्छ । तर ऊ जब बढ्दै जान्छ तब समाजका विभिन्न परिस्थिति, विसंगति आचार व्यवहारले ऊ खराब व्यक्तिको रूपमा बदलिन्छ । हामी यस कुरालाई कथा मार्फ बुझ्न सक्छौँ । महान चित्रकार लियोनार्दो दा भिन्ची द्वारा मिलान भन्ने नगरको एउटा गिर्जाघरका भित्तामा जिजस क्राइष्टलाई मृत्युदण्ड दिनुभन्दा अघिल्लो रात आफ्ना प्रिय चेलाहरूसित बसेर भोज खाएको चित्र बनाइएको छ । अन्तिम रात्रिभोज नाम दिइएको त्यो चित्र विश्व प्रसिद्ध छ । त्यससमय भिन्चीले एउटा बालकको अनुहार हेर्दै क्राइष्टको चित्र बनाएका थिए । अरू विभिन्न मानिसहरूलाई आलोपालो गरेर गिर्जाघरका नजिक उभिन लगाएर उनीहरूका अनुहारको तस्वीर त्यहाँ उतारेका थिए । भिन्चीले क्राइष्ट र उनका अरू चेलाहरूको अनुहारको चित्र त बनाए तर जुडास भन्ने चेलाको अनुहार बनाउन सकेनन् । जुडास ज्यादै नीच व्यक्ति थियो । ऊ लोभी र पापी थियो । उसले केही चाँदीका सिक्का पाउने लोभमा परेर लुकेर बसेका आफ्ना धर्मगुरुलाई देखाइदिएको थियो । भिन्चीको कलाकारितामा मनको भाव मुखमा झल्कनु पर्दथ्यो । त्यसैले जुडासको अनुहार उनले कही भेट्टाउन सकेनन् । उनले धेरै जेलमा गएर अपराधीहरूको अनुहार हेरे तर उनले आफ्नो कल्पनाको जुडाससँग मिल्दोजुल्दो अनुहार फेला पार्न सकेनन् । अनुहार भिल्दो जुडास फेला पार्न नसक्दा झण्डै धेरै वर्षम्म त्यो महान चित्र अघुरो रह्यो ।

धेरैवर्षछि सडकमा हिँड्दाहिँड्दै एकजना मान्छेसित भिन्चीको जम्काभेट भयो । त्यस व्यक्तिको अनुहार उनले धेरैवर्षेखि खोजेको जुडासको अनुहारसित काटिकुटी मिल्दोजुल्दो थियो । त्यस व्यक्तिलाई भिन्चीले गिर्जाघरसम्म जान अनुरोभ गरे । भिन्चीको अनुरोधलाई त्यस व्यक्तिले अस्वीकार गर्न सकेन । भिन्चीले त्यही व्यक्तिको अनुहार हेरेर अपूर्ण रहेको अन्तिम रात्रिभोजको जुडासको अनुहारको चित्रलाई पूरा गरे । चित्र पूराभएपछि जुडास बनेको व्यक्ति गम्भीर बन्यो । केहीबेरपछि ऊ धुक्कधुक्क गर्दै रोयो । कारणसोध्दा उसले भन्यो ऊ सानो बालक हुँदा उसैलाई त्यस गिर्जाघरका भित्ताका छेउमा बस्न लगाएर जिजस क्राइष्टको अनुहारको चित्र भिन्चीले बनाएका रहेछन् । उसले् आँसु चुहाउँदै भन्यो म सानो छँदा जिजस क्राइष्ट रहेछु अहिले जुडास भएछु । मैले आफ्ना सबै नराम्रा काम छो्डनु पर्छ अब मैले सुध्रिनु पर्दछ ।

कतै हामी पनि यसै कथाका बालकमा जिजस बनेका व्यक्तिझैँ जुडास बनेका त छैनौँ । जन्मदा हामी सबै जिजस बनेर जन्मेका हुँदा रहेछौ तर उमेरसँगै हामी नराम्रा विचार, आचार र अहम् मा लागेर जुडास बनिरहेका हुन्छौ । हामी आफैलाई थाहा हुँदैन । मानिस जुडास बन्ने आधारहरू हामीसँग प्रशस्त छन् । हामीले यसबाट जोगिएर हिँड्न सके मात्र जिजसबन्न सक्छौँ । मसँग बालकसम्बन्धी यस्ता केही घटनाहरू छन् । जुन घटनालाई जुडासे प्रवृत्तिले सङ्क्रमित गरेको छ । मैले अध्यापन गराउन थालेको त्यस्तै चारपाच वर्षभएको हुँदो हो - एउटा स्कुलमा । म विषय शिक्षिका रूपमा तेस्रो घण्टीमा तीन कक्षामा जानु पर्दथ्यो । जब म कक्षामा प्रवेश गरे त्यहाँका विद्यार्थीअघि देखि नै उभिरहेका थिए । मैले 'बस' भने, पटक्कै मानेनन् । पहिलो घण्टीमा गएका सरले उनीहरूले पढेनन् भनेर दिइएको सजाय रहेछ । उनीहरूले पहिलो घण्टी उभिएर नै पढेछन् । दोस्रो घण्टीमा एकजना मीस जानुभएछ । उनीहरूले सरले बसे कडा सजाय दिन्छु भन्नुभएको छ भनेर बस्न मानेनछन् । उक्त मीसले नबसाई पढाउनु भएछ । दोस्रो घण्टी बितेपछि ब्रेक हुन्थ्यो । त्यो बेलामा पनि उनीहरू पानी खान र दिशापिसाब गर्न जान्थे त्यो पनि डरले कोही गएनछन् । तेस्रो घण्टीमा म पस्दा सबैजना रुन खोजेर सरले हामीलाई यो सजाय दिनुभएको भन्दै बिलौना सुनाए । मेरो बालबालिकाप्रतिको कोमल हृदय नराम्ररी दुख्यो । मैले कति 'बस' भन्दा पनि ती अवोध बालबालिका पटक्कै बस्न मानेनन । मैले प्रिन्सिपलको गई भन्ने विचार गरे । म दोस्रो घण्टीको शिक्षिकाझैँ कठोर हुनसकिनँ । प्रिन्सिपलको कोठामा छिर्न मात्र के आँटेकी थिए फेरि सोचेँ यो सानोतिनो झमेला के प्रिन्सिपललाई भनिहाल्नु । त्यसैले पहिला भाइसप्रिन्सिपललाई भन्न गएं । उहाँले अत्तालिदै भन्नुभयो 'यस्तो सजाय दिनुहुन्न ।' कक्षामा आइ सबैलाई बस्न लगाउनु भयो । त्यसको जिम्मा म लिन्छु भन्नुभयो । त्यसपछि मैले सबैलाई पहिला बाहिर जान दिएँ र कक्षा लिएँ । त्यसपछि खाजा खाने समय भयो । क्यान्टिनमा सबै भेला भयौँ । उक्त सजाय दिने सर मसँग बाझुलाझैँ गरेर बुरुक्कबुरुक्क उफ्रिनुभयो । मैले भाइस प्रिन्सिपललाई भनेर गरेकोभन्दा पनि जुडासे प्रवृत्ति देखाउनुभयो । त्यहाँ भाइसप्रिन्सिपलको पनि उपस्थिति थियो । तर उहाँ केही बोल्न सक्नुभएन । उहाले छेपारोले झैँ रङ्ग बदल्नुभयो । एक शब्द बोल्न सक्नुभएन । उहाँको गजर्नयुक्त बोलीले हामी शिक्षिकाहरू त्यसै नर्भस भयौँ । तर पुरुष साथीहरू आफूलाई बौद्धिक मान्नेहरू पनि प्रशस्त थिए त्यहाँ । उनीहरू पनि बोलेनन । पुरुषहरू आफ्नो जातको गलत कार्यलाई पनि कसरी मौन र्समर्थन गर्न सक्दा रहेछन् यो साक्षात प्रमाण थियो । यदि त्यो ठाउँमा महिला भएको भए नङ्ग्याएर छोड्न पनि बाकी राख्दैनथे होलान् । मभित्र कट्टर नारीवादी भावना मौलायो । मेरो हृदयमा कहिले निको नहुने चोट लाग्यो । साथीको भलो सोच्दा आफ्नै कुभलो हुन्छ भनेको यही रहेछ भन्ने सोचेँ र अघि प्रिन्सिपललाई नभनेकोमा पछुतो माने अहिले म सोच्दै छु पक्कै पनि जुडासे प्रवृत्ति देखाएका ती सरले सुध्रनै पर्दछ ।

यस्ता जुडासे प्रवृत्ति हामीले जानेर वा नजानेर पनि गरेका हुन्छौँ । तर हामीले हाम्रो गलत व्यवहारको आत्मालोचनाचाहिँ गर्नै पर्छ । अरूको सातो खाएर आफ्नोजुडासे प्रवृत्तिलाई मलजल गर्नचाहिँ हुँदैन । यस्ता जुडासे प्रवृत्ति मैले त्यसठाउँको जागिरे अवस्थामा धेरै भोग्ने अवसर पाएँ तर पनि मैले सत्यको पक्ष लिन कहिले छोडिनँ । जुडासे प्रवृत्तिमा मान्छे जानअनजानमा पनि पर्दोरहेछ । मैले पनि त्यही स्कुलमा एउटा जुडासे प्रवृत्ति देखाएको छु । जुन प्रवृत्तिले मलाई धेरै समयसम्म आत्माग्लानी गराइरर्यो । साना कक्षामा खाजा चोरेर खाने प्रवृत्ति धेरै हुन्छ । त्यसमाथि त्यो स्कुलमा यो समस्या अझ गाहिरो गरी गाडिएको थियो । त्यसलाई उखेल्न मुश्किल परिरहेको थियो हामीसबैलाई । म केजी कक्षामा पढाउथेँ । एकपल्ट के भयो भने एउटी बच्चीले खाजा चोरेर खाएको सबुत प्रमाण भेटियो । अब यस्तो कार्यलाई निरुत्साही पार्न मैले त्यसकेटीलाई खेल मार्फ 'म चोर हुँ' भनेर अगाडि कागज मा लेखेर टाँसिदिए र उसलाई नर्सरीका भाइबहिनीलाई पनि देखाएँ । यसबाट अरू केटाकेटी डराए र रमाए पनि । तर बाटामा जाँदा अरू साथीहरूले त्यही कुरालिएर जिस्काएछन् । अझ उनको आमालाई पनि भनिदिएछन् । उनकी आमालाई श्रीमानले पनि राम्रो नहेर्ने समाजमा तल्लोस्तरको भएर बाँच्नुपर्ने पीडा रहेछ । उनलाई यो कुराले निकै दुखाएछ र प्रिन्सिपल कहाँ आइभनेछिन् । तर मैले थाहा जुडासे प्रवृत्तिको अवश्य माफी माग्ने थिएँ। यो कुराको चर्चा पछि निकै दिनसम्म भयो । तर मैले त्यही स्कुलमा एउटा इश्वरीय प्रवृत्तिपनि देखाएकी थिएँ तर त्यसको चर्चाको कुरा त परै जाओस् । आफै सुनाउँदा पनि नसुन्ने धेरै भए । कसैले देखाइदिँदा पनि नदेख्ने धेरै भए ।। कुरा त्यसै बेलाको हो । मेरो छोरी केजीमा नै पढ्दथी । ऊ परीक्षामा प्रथम आएकी थिई । कक्षा शिक्षिकामा म र अर्की एकजना थियौँ ।ती मीसले मेरी छोरीलाई ट्युसन पनि पढाइ रहेकी थिई । मेरो छोरीको पर्ढाई नर्सरी देखि नै राम्रो थियो । भनौ प्रथम भएकी थिई । ऊ केजीको अन्तिमपरीक्षामा पनि प्रथम आइ प्रथममात्र हैन पूर्व प्राथमिक तहमा नै बढी नम्वर ल्याउन सफल भई । यसबाट उसले दुईवटा पुरस्कार पाउँथी ।एउटा पूर्व प्राथमिक तहमा प्रथम भएको र अर्को कक्षामा प्रथम भएको । तर आफ्नै कक्षामा आफ्नै छोरीलाई बढी नम्बर दिएर दुइटा पुरस्कार प्राप्त गरेकोमा मैले मुटुभेदन आरोपहरू सहनु पर्दथ्यो । त्यो आरोप सहनुभन्दा बरु मैले आफ्नै छोरीको नम्बर घटाएर दोस्रो स्थान ल्याउन उचित ठाने“ । मेरी छोरीमा साँच्चै योग्यता छ भने भविष्यमा उसले यस्ता पुरस्कार कति पाउछे, पाउछे । वास्तवमा त्यो पाउनु पो गौरव हो अहिले आफ्नै आमाले दिएको के महत्व होस् । यही सोचेर मैले आफ्नै छोरीलाई अन्याय गरे । मैले स्कुलमा काम गर्दा प्रिन्सिपलले आफ्नै छोरीलाई प्रथम पारिदिनु भन्ने अभिव्यक्ति सुनेकी थिएँ । तर मैले त्यो जुडासे प्रवृत्तिको अन्त्य हुनु पर्छ भन्ने संदेश दिनका लागि पनि यसो गरेकी थिएँ । साँच्चै मेरी छोरी पछिपछि विभिन्न प्रतियोगितामा जित्दै स्थानिय तथा क्षेत्रियस्तरमा धेरै पुरस्कार प्राप्त गर्न सफल भई । अहिले मलाई आफ्नो इश्वरीय प्रवृत्ति आफैलाई गर्व लागेको छ । तर मेरो यो इश्वरीय प्रवृत्ति सुनेर र नसुनेझैँ भए धेरैजना देखेर पनि नदेखेजस्तो नहुने धेरै भए किनभने हामी सबैलाई जुडासे प्रवृतिले आक्रन्त पारेको छ ।

त्यही स्कुलमा मेरो अर्को घटना छ । अब सत्यको उजगार हुनै पर्दछ । मैले जीवनमा सत्यको पक्षमा लड्ने कसम खाएकी छु भने पक्कै यो सत्य उद्बोधन गर्नैपर्छ । त्यही स्कुलमा मेरी ठूली छोरीसँग एकजना कर्र्णोलको छोरी पढ्थिन् । स्कुलमा ती कर्सावको छोरीको निकै खातिरदार हुन्थ्यो । अन्य कतिले पढ्न सीट नपाए पनि तिनले ढिलै भए पनि पाए । तिनलाई स्कुलका कुनै नियम कानूनले छुदैन थियो । तिनी कक्षमा नेपाली विषय पढ्दिन थिन् । नेपाली पुस्तक नै ल्याउदिन थिन र परीक्षामा पनि दिन्नथिन् । अन्य विद्यार्थीले नेपाली पुस्तक एकदिन ल्याएनन् भने कडा सजाय पाउँदथे । उनीहरूले दिनभर भोको हुनुपथ्र्यो कि त मधेशको तातो घाममा उभिनु पर्दथ्यो । तर तिनको अभिभावकबाट यस्तो उर्दी भएको हुनाले यो पालना भएको थियो । सरकारी कर्मचारी मान्छे नेपाली जनताको पसिनाले बाँचेको मान्छेले नेपाली भाषालाई अपहेलना गरको देखेर मभित्रको राष्ट्रिता रुन खोज्दथ्यो । म सोच्दथेँ मेरो जीवनको कुनै कालखण्डमा यो सत्य अवश्यै उजगार गर्नेछु । अझ कर्सावनी निकै ठूलो थियो । उनकी छोरी मेरी छोरीकी साथी थिइन् । उनी मायालु र आज्ञाकारी थिइन् । उनी मेरो घरमा खेल्न आउने गर्थिन । स्कुलबाट र्फकदा कहिलेकाहीँ गाडी नभएको बेला उनलाई म रिक्सामा मेरो खुट्टानेर मेरी छोरीहरूसगै राखेर ल्याउने गर्दथे । एकपल्ट उनी आफै छोरी लिन स्कुल आएकी थिइन् हामीलाई उनको गाडीमा चढ्ने संयोग मिल्यो । गाडीमा उनी उनको आफन्तसँग अङ्गेजी मात्र बोलिन । सायद उनलाई नेपाली बोल्न पर्दा आफ्नो गौरव घटेझैँ लाग्दथ्यो क्यारे । वास्तवमा राणाशासकहरूले दरवारमा अङ्ग्रेजी मात्र बोल्ने एउटा राम्रो परम्परा छोडेर गएका थिए । त्यसको प्रभाव त पर्ने भइहाल्यो । यसरी नेपाली भाषाको अपमान भएको देख्दा मन काटिन्थ्यो । जुडासे प्रवृत्तिमा नाची, खाई, खेली गरेर हुर्केका शाहीशासन आयु यति छिटो होला भन्ने त्यसबेला कसले सोचेको थियो होला र ?

समय परिवर्तनशील छ । हामी सबैले ढिलोछिटो आफ्नो जुडासे प्रवृत्ति त्याग्नै पर्छ । अनि मात्र हामी सबैको भलो हुन्छ । नत्र भए २०८ वर्षटिकेको नेपालको शाहवंश जस्तो ह विगत हाम्रो पनि हुन्छ सक्छ । जुडासेप्रवति भनेको हामीभित्र नै भएका नराम्रा वा कुभावानाहरु हुन् । यी सबै कुभावाना त्यागेर हामीले राष्टियहित समाजपर्ति र्समपित हुनै पर्छ । नजिकै आएको महान पर्व दसैलाई पनि यिनै कुभावनाप्रति विजय पाउने उत्सवको रुपमा मनाऔ । यस महान पर्वमा सबै मानवतामा मेलमिलाप , सहिष्णुता समृद्धि र शान्ति छाओस् ।