हामीभित्रको जीवन रोइरहेको थियो

जन्मदा हामी सबै रोइरहेका हुन्छौँ किनभने हामीभित्रको मृत्युले हामीलाई रुवाइरहेको हुन्छ । जीवनको विजयमा मृत्यु रोइरहेको हुन्छ त्यो बेलामा । तर उपस्थित हामी सबै हाँसिरहेका हुन्छौँ । जब जीवनको पराजय हुन्छ मृत्युको विजय हुन्छ तब हामीभित्रको मृत्यु हाम्रो लाशमाथि हाँसिरहेको हुन्छ । तर उपस्थित हामी रोइरहेका हुन्छौँ। जीवन र मृत्युको यो खेल निरन्तर चलिआएको छ । यो खेलको अगाडि समय कति निरङ्कुश भयो - बि. स. २०६५-७- २४ गते साझ ४ बजेतिर पशुपतिको आर्यघाटमा । साँच्चै मृत्यु हाँसिरहेको थियो शारदा अधिकारीको लासमाथि । हामीलाई एउटा नयाँ अध्यायको चुनौति दिइरहेको थियो । हामी स्तव्ध थियौँ भावविहीन र आत्माविहीन भएर । हामीभित्रको जीवन रोइरहेको थियो शारदा अधिकारीको मृत्युको यो निरङ्कुश खेलमा ।

भर्खर अमेरिकामा राष्ट्रपति ओवामाले चुनाव जितेको विजयी माहौलमा रङ्गिएको नेपाल बालसाहित्य समाजको चुनावी माहौल । चुनाव आखिर चुनाव नै हुन्छ । सबैलाई आफ्नो गुट, आफ्नो पार्टीलाई जिताउन जोडतोडका साथ तयारी र कटिबद्धता । यस्तै कटिवद्धताका क्रममा उहाँ तेजप्रकाश श्रेष्ठसग रमेश विकलको घर जाँदै हुनुहुन्थ्यो । घाँटीमा बाँधेको सल मोटरसाइकलको पङ्ग्रामा अल्झेर उहाँको मृत्यु भएको थियो । हाम्रो जीवन धेरै भागमा बाँडिएको हुन्छ । जति नै भागमा बाँडिए पनि त्यहाँ हामी पराजयको स्थान शून्य देख्छौँ । जीवनको आफ्नै चक्र हुन्छ । त्यो चक्रले पराजयलाई कहिल्यै स्वीकार गर्दैन । जीवन जित्ने लालसामा मान्छे पराजयको आभाषसम्म पनि लिन चाहँदैन । ऊ पराजयको सङ्केतले मात्र पनि तर्सन्छ र सम्पूर्ण शक्ति र सीप प्रयोग गरेर विजयीको सपना बोकेर उडिरहेको हुन्छ । तर उसलाई थाहा हुँदैन ती सपनारूपी चङ्गाको धागो मृत्युको नियन्त्रणमा हुन्छ भनेर । केही मिनेट, केही सेकेण्डमा ती सपनाहरू ब्रद्माण्डमा विलीन हुनसक्दछन् । तर पनि हामी प्रत्येक पल प्रत्येक क्षेत्रमा विजयको लागि मृत्युसँग सङ्धर्षगरिरहेका हुन्छौँ । जीवन बाँच्ने क्रममा आज यस्तै एउटा सङ्धर्षील नारीको जीवनमा मृत्युको विजय भएको थियो जसले जीवनमा कहिल्यै हार्न जानेको थिएन । हिजोसम्म धेरै सपना बोकेर हि“डेका जीवन आज सपनाविहीन भएर शून्यमा बिलाएको थियो । अतीतको गर्तमा भासिँदै गएको थियो । कल्पना नै नगरेको कुरालाई मृत्युले कति सजिलै साक्षात्कार गराइदिएको थियो हाम्रो आँखामा । त्यसैले ऊ अट्टहास लिएर हाँसिरहेको थियो त्यस आलाङ्कारिक उत्सवमा । यो अकल्पनिय घटना केही घण्टा अघिसम्म हामी कसैले कल्पना पनि गरेका थिएनौँ शारदा अधिकारीलाई यसरी आर्यघाटमा विदा गर्दै छौ भनेर । समय कति क्रुर भइदियो हामी सबैका लागि । केही घण्टामा नै यो सब भयो । पराजय आखिर पराजय नै हुन्छ । शारदा अधिकारीको जीवन पराजय भएको थियो मृत्युको अनौठो खेलमा । उहाँको पार्थिव शरिर आर्यघाटको चिसो भुइँमा लडिरहेको थियो । हिजोसम्म आफ्नो अस्तित्त्व, आत्मास्वाभिमान र अस्मिताको रक्षाका लागि सक्रिय हातखुट्टाहरू आज निस्क्रय थिए । वौद्धिकताका लर्डाई लडिरहने मस्तिष्क शून्य थिए । आज मृत्युको विजयमा ती अवयवहरू लाचार र विवश थिए । उहाँका निर्जीव शरिरझै हामी पनि भावशून्य थियौँ । हामी उहाँको विवशतामा आँसु बगाउन सिवाय केही गर्न सक्दैन थियौँ । हामीभित्रको जीवन रोइरहेको थियो त्यस क्षणमा । म शारदा अधिकारीको मृत्युमा रोएकी थिइनँ मात्र मभित्रको जीवन रोइरहेको थियो उहाँको जीवनको पराजयमा । उहाँको एकलौती छोरी अद्धचेतन अवस्थामा थिइन् । उनलाई लाग्दथ्यो होला- मेरी आमा अहिले आर्यघाटबाट उठेर 'छोरी किन रुवेकी मलाई केही भएकै छैन ' भन्नेछिन् भनेर । तर यथार्थ अर्कै थियो । यथार्थ भोग्नेको अवस्था अत्यन्तै हृदयविदारक थियो । केही क्षणपछि मृत्युले आगोको हुँकार लिदै उहाँको पार्थिक शरिरलाई समाप्त पारिदियो । हामी निशब्द उहा“का विगतका चलचित्रहरू आँखामा पदार्पण गर्न विवश थियौँ । कतै यो सपना पो हो कि - कतै यो फिल्मको जस्तो कथा पो हो कि - अविश्वासले विश्वासलाई जितिरहेको थियो । काल्पनिक कुरा विश्वास गर्न त समय लाग्छ भने यो अकाल्पनिक कुरा कसरी विश्वास गर्नू । सायद समयलाई पनि धेरै समय खर्च गर्नुपर्नेछ विश्वासलाई जिताउन । किनभने एउटा शक्तिशाली अध्यायलाई उसले सधैको लागि बन्द गदै छ - कहिले नउघ्रिनेगरी । त्यसैले उसले धेरै शक्ति र परिश्रम खर्च गर्नुपर्नेछ ।

साँच्चै धेरै शक्ति र समय खर्च गर्नु पर्यो यो यथार्थ स्वीकार गर्नलाई । आजभन्दा केही वर्षघि उहाँहरू साझाप्रकाशनको कार्यक्रम लिएर खरसाङ् जानुहुँदा जीप दुर्घटनामा साहित्यकार विनय रावलको मृत्यु हुँदा लेख्नुभएको संस्मरण पढेको मलाई हिजै जस्तो लाग्छ । तर समयले कति घोर अन्याय गर्यो, यति चाँडै उहाँको दुर्घटनालाई शब्दमा अंकित गर्नुपर्ने सजाय दियो मलाई । एउटा सङ्धर्षील, बौद्धिक, आत्मस्वाभिमानी नारीको देह शरीर यो ब्रद्माण्डमा विलीन हुँदै छ । त्यसै पनि नेपाली साहित्यिक क्षेत्र बौद्धिक र प्रतिभावान नारीको ठूलोखडेरी परेको क्षेत्रले उहाँको अभावलाई कसरी परिपूर्ति गर्ला यो क्षेत्रले -

यति थोरै समयमा उहाँले दिनुभएको साहित्यिक योगदानलाई राष्ट्रले कसरी सम्झेला - सायद राष्ट्रले पनि धेरै परिश्रम गर्नुपर्नेछ अर्को शारदा अधिकारी जन्माउन । राष्ट्रले छोटो आयूमा साहित्यिक प्रतिभावान व्यक्ति गुमाउनु परेको पीडा फेरि एकपल्ट बोक्नुपर्यो । छोटो आयूमा गुमाएका साहित्यिक व्यक्तित्त्वहरू मोतीराम भट्ट, पारिजात, हरिभक्त कटुवाल, लक्ष्मीप्रसाद देवकोटा, शङ्कर लामिछानेको इतिहासमा समयले एउटा अर्को इतिहास कोरिदिएको छ -शारदा अधिकारीको नाममा ।

म मोफसलको मान्छे तर काठमाडौको साहित्यिक माहौललाई नजिकबाट हेर्ने गर्दथे । यसैक्रमा शारदा अधिकारीको नाम पढिरहने मौका पाएकी थिएँ। मेरो पहिलो पुस्तक सानीले साझा बालसाहित्य पुरस्कार प्राप्त गर्दा पुरस्कार ग्रहण गर्ने समय पार्क भिलेज रिर्र्सोटमा शारदा अधिकारीजीसँग मेरो पहिलो भेट भएको थियो । कसैले मलाई सोध्यो 'उहाँलाई चिन्नुहुन्छ -' मैले भने 'अ“, चिन्छु शारदा अधिकारी हो साझाको संचालक समितिमा पनि हुनुहुन्छ ।' उहाँले 'हो' भन्नुभयो । त्यसपछि नेपाल बालसाहित्य समाजको आजीवन सदस्य लिन म उहाँको घर गएकी थिएँ । उहाँबाट अत्यन्त आत्मीय व्यवहार प्राप्त गर्न पाएँ । त्यसबेला उहाँलेृ मलाई भन्नुभयो 'तपाईँलाई साझाबाल साहित्य पुरस्कार दिने बेलामा विवाद भयो । एउटै पुस्तकमात्र लेखेकोलाई कसरी दिने भनेर । मैले तपाईँले नै पाउनुपर्छ भन्ने कुरामा जोड गरे ।' यो कुराले मेरो उहाँप्रतिको सदासयता चुलिँदै गयो र वास्तवमा हो पनि एउटै पनि लेख रचना प्रकाशित नभएको मान्छे एउटै पुस्तकमा साझा बालसाहित्यजस्तो गरिमामय पुरस्कार पाउनु कम चानचुने कुरा थिएन । मेरो जीवनमा यो सबैभन्दा खुसीको क्षण थियो । मेरो जीवनमा सत्यको ठूलो जीत थियो । त्यो सत्यर् इश्वरको रूपमा शारदा अधिकारीको आत्मामा बसेको रहेछ । किनभने त्यो पुरस्कार पाएपछि मलाई साहित्य लेखन सहज बन्नको साथै हौसला र प्रेरणा पनि प्राप्त हुँदै गयो । त्यसपछि त्यसको दोस्रो भाग लेखे“ । त्यसले पनि अन्तरार्ट्रिय नेपाली साहित्य समाजको सर्वोत्कृष्ट नारी हस्ताक्षर पुरस्कार प्राप्त गर्यो । पुरस्कार प्राप्त गर्नु ठूलो कुरा थिएन ती दुवै पुस्तकलाई पढ्ने जतिले अत्यन्त राम्रो मानिदिनु भएको थियो । त्यो पुरस्कार प्राप्त नगरेको भए आज म साहित्यिक क्षेत्रमा यसरी समर्पित नहुन पनि सक्थे । साँच्चै मैले नढाटी भन्नुपर्दा शारदा अधिकारीले आफूपछि एउटा उत्तराधिकारी जन्माएर जानुभएको रहेछ बालसाहित्यिक क्षेत्रमा । किनभने जब म लामोसमयदेखि खाइ रहेको स्तरीय जागिर छोडेर यसै क्षेत्रमा समर्पित हुन काठमाडौ आइपुगेँ तब शारदा अधिकारीले हामी सबैलाई छोडेर जानुभयो । अहिले मलाई लाग्छ शारदा अधिकारीले बालसाहित्य क्षेत्रको विकासको लागि देख्नु भएको सपना मैले देख्नु पर्छ ।

त्यसपछि उहाँसँग मेरो त्यति धेरै सन्निध्यता रहेन तर पनि मेरो हृदयमा उहाँ एउटा सङ्धर्षील, वौद्धिक र क्रान्तिकारी नारीका रूपमा स्थापित हुनुहुन्थ्यो । उहाँलाई म हृदयदेखि नै सम्मान गर्दथे । किनभने साहित्यिक क्षेत्रमा लागेर यति सफलता पाउन नारीलाई धेरै साधाना र तपस्या गनुपर्छ भन्ने मैले पनि अनुभव बटुलेकी छु । त्यसै पनि एकल नारीले कति धेरै सङ्धषर्, त्याग, साधना गर्नुभएको थियो होला । अहिले कल्पनामात्र गर्न सक्छौ किनभने यथार्थ उहाँसँग अतीतको कुहिरोभित्र हराइसकेको छ । उहाँले साझा प्रकाशनमा दिनुभएको योगदान र लामो समयसम्म नेपाल बालसाहित्य समाजका लागि दिनुभएको योगदान अविस्मरणीय भएर रहने छन् । त्यस्तै साहित्यिक सिर्जनाको छुट्टै मूल्याङ्कन गर्न सकिन्छ भने शिक्षा क्षेत्रमा गर्नुभएको सेवालाई बैग्लै अध्ययन गर्न सकिन्छ । आफ्नो घरपरिवार बीचमात्र सीमित रहने नेपाली नारीको भीडमा एउटा बेग्लै अस्तित्त्व र पहिचान बनाएर बाँच्न सफल शारदा अधिकारी -ढकाल) नेपाली साहित्यिक आकाशमा कहिल्यै नअस्ताउने तारा भएर बाँचिरहनु हुनेछ । उहाँको आत्माको चीर शान्तिका लागि म भावपूर्ण हार्दिक श्रद्धाञ्जली अपर्ण गर्दछौ ।