भ्रामक सत्य

चिया उद्योगका कर्मचारीले गरेको हडताल झन्डै दुई हप्ता भइसक्यो । मेरो चिन्ताको तापक्रम बढेको बढ्यै छ । न सम्झौता हुन सक्यो न त सहमतिमा नै पुगियो । सब बर्बाद छ । चियाको पत्ता बढेर कामै नलाग्ने भइसक्यो । न वार्ता नै सफल हुन सक्या छ । यी मु....हरू ले गर्नसम्म गरे , न आफू गरेर खान्छन् न अरूलाई गर्न दिन्छन् । म क्रोधित हुन्छु आफैँसँग के गरौँ - स्वास्नी , छोराछोरी माया मारेर विदेश बसेर ल्याएको सम्पत्ति सबै चिया खेतीमा लगाइयो । अहिले कमाइ खानेबेलामा यो हविगत भयो । कतै काठमाडौमा बसेर पनि टाढाको फल सजिलै खान पाइँदो रहेछ त - यो भन्दा त बरु घरघडेरीमा लगाएको भए दिनको दुना रातको चौगुना बढिसक्थ्यो , के बुद्धि आएछ ... शनि नै बसेछ क्यार ग्रहमा त्यसबेला आफैसँग रुष्ट हुन्छु , आफ्नो गलत प्रक्रियाबाट । आँ.. जे हुनु भइहाल्यो अब चिन्ता लिएर के फाइदा... चिन्तित आत्मालाई सान्त्वानाको लेपन लगाउन पुग्दछु । सबै लागेका छन् - मानवअधिकार , नागरिक समाज, हेरौँ दूईचार दिन केही भइहाल्छ कि अनि जाउँला पूर्वतिर ।

ओहो !.. बहिनी जुवाइका सामानहरू मिलाई दिनुछ । उनीहरू अमेरिकातिर लागे , अफिसले पठाएपछि जानैपर्यो । जुवाईलाई त जान मन थिएन, तर के गर्नु जागिर न हो । सञ्चार माध्यममा काम गरेर कमाएका विश्वासले जान पाएका छन् । नत्र जो कोहीलाई कहाँ पठाउँथे अमेरिकामा इन्चार्ज बनाएर । अमेरिकाबाट उनीहरूको पत्रिका 'द एभरेस्ट' प्रकाशित हुने भन्नेबित्तिकै जाने मान्छेका ताँती थिए रे । तर जुवाइलाई नै पठाएछन् एमडीले यो उहा“ले कमाएको विश्वासको ठूलो पुरस्कार हो ।

गैरसरकारी संस्थाको जागिर अफिस नै कोल्याप्स भएपछि केको जागिर । रिटायर्ड जीवन सरह दिन बिताउनु परेको छ.. यस्तै सुसेधन्दा गरेर के गर्नु.. ती तलबका मूठा यी दिनमा कहाँ हराए कहाँ.. आफैलाई थाहा छैन । गर्नसम्म गरे यी माउवादी र चल्लावादीहरूले । देश मात्र डुबाएका हुन् र हजारौँ जनताको खाने गाँस , बास, कपास नै उडाए - हावामा बेलुन उडाएझैँ ।

मेरो सुसेधन्दामा सहायकको भूमिका निभाउन आइपुग्छे - मेरी श्रीमती । दुवैजना भएर बहिनीजुवाइका सामान मिलाउन थाल्छौँ । सबै सामान छोडेर गएकी छे, मेरी एकलौटी बहिनी । त्यसैले उसको सामानको राम्रो हेरविचार गरिदिनु मेरो परम कर्तव्यमात्र हैन धर्म पनि हो ।

ओहो †.. सामानमा त मेरो चिया फ्याक्टीमा उत्पादन भएको चियाको प्याकेट पो रहेछ । जहाँसम्म मलाई थाहा छ यो रजिर्स्र्टड नम्बर भएको चिया मैले कसैलाई उपहार दिएको थिएँ । तर कसरी आइपुग्यो मेरी बहिनीकोमा † म अनुसन्धान कार्यमा लाग्छु र श्रीमतीलाई सोध्छु- "तिमीले यो चियाको प्याकेट शारदालाई दिएकी थियौ -"

उनले भनिन् -" हैन मैले दिएकी छैन यो बिना दूधमा खाने चिया नानीलाई मन पर्दैन । नानीहरू कडा रङमा खाने चिया मन पराउनुहुन्छ । "

श्रीमतीको उत्तरले मेरो आशङ्का र कौतूहलतालाई अझै गहिरो बनाउँदै लान्छ । मेरो सोचाईले भ्यागुते उफ्राई उफ्राई विभिन्न शङ्का र आशङ्काका डाँडा नाघ्न पुग्दछ । तर सही निष्कर्षजन्माउन सक्दैन । अनभिज्ञताको प्रसवपीडाले छटपटाउँछु । म दिनभर झोक्राइरहन्छु । कसरी त्यो चियाको प्याकेट बहिनीजुवाइकोमा पुग्यो । दिनभर जसो दिमागलाई जागिरे बनाएर खोजतलासमा लगाइरहेँ ।

साँझ पर्यो । बेलुका खाने समयमा डाइनिङ टेबुलको अगाडि उही चियाको प्याकेट हाँसिरहेकोथ्यो । अचम्म ! यसरी निर्जिव वस्तु पनि कतै हाँस्छ । तर होइन यो त हाँसिरहेछ । बेलुका हल्का डिङ्क्स गर्ने आदत छ । हिस्कीसँगै त्यो चियाको प्याकेटको इतिहास पनि निल्न पाए हुने ऊ कसरी यहाँ आइपुग्यो भनेर तर यसले भन्न सक्दैनन । यसको असली हकदार बहिनीजुवाइ अमेरिका पुगिसकेका पनि छैनन् । अब कसो गरूँ... इतिहासको खोजीमा अलिक बढी नै पिइएछ क्यार... । मस्तिष्क र आँखाको सामञ्जस्यता मिलिरहेको छैन । म विगतको इतिहास पिउन थाल्छु , म भ्रामक सत्य भित्र रुमलिन पुग्दछु ।

"हाकिम साहेब, यो चिया उपहार हजुरलाई टक्राऊँ कि..?" म भन्दै थिएँ ।

"होइन पर्दैन, यस्तो चियासिया, तपाईँ दुःख नगर्नुहोस् त्यसै.. हुन्छ , नि । किन दुःख गर्नु हुन्छ । " हाकिम भन्दै थिए ।

"होइन ऋण अफिसले दिने , अफिसले असुल्ने हो अनि हजुरहरू यति टाढाबाट आएर हाम्रो सेवा गरिदिनु भएको छ । यसो घरमा खानलाई यो केमिकल नहालेको चिया राम्रो हुन्छ सर ।" म भन्दै थिएँ ।

"हुन्छ नि, दिनुहुन्छ भने भैगो । "

कुन बेलामा टीभी हेर्न कोठामा आइपुगेँ , मलाई थाहा छैन । टीभीमा उही चिया नाचिरहेछ । उपहार चियाको एडले मलाई फेरि उही चियाको प्याकेटमा हराउन बाध्य बनाउ“छ । मेरो अर्धचेतन मनलाई आफ्नो कलात्मक अभिव्यक्तिले लट्ठ्याउन सफल हुन्छ उक्त चियाको प्याकेट ।

ऊ नाच्तै मेरो छेउ आइपुग्छ । म झस्कन्छु । म बोल्दैछु -"हैन तँलाई मैले एउटा हाकिमको साथ लगाएर पठाएको हैन त फेरि कसरी मकहाँ आइपुगिस् -"

ऊ रुन्चे स्वर पारेर भन्दै छ - " मालिक, हजुरले मलाई त्यो हाकिमको साथमा पठाउँदा मेरो मन कति रोएको थियो । त्यससमय म बेचिएको थिएँ । मेरो अस्तित्व बेचिएको थियो । लाखौँ नेपाली चेलीबेटीको अस्तित्व बेचिएझैँ ।"उसको प्रत्येक वाक्यले मलाई लाग्दैथ्यो पक्कै यो हजारौ नेपाली चेलीबेटीका आवाज हुन् ।

"हजुरलाई थाहा छ छैन हामी भनेको उपभोग्य वस्तु हौँ । उपभोग्य बस्तुलार्इर् उपभोक्ताले मात्र सही सदुपयोग गर्न जानेका हुन्छन् । किनभने त्यसको लागि उसले पसिना बगाएर कमाएको सम्पत्ति लगाएको हुन्छ । अनि आफ्नो पैसा एकएक गरी असुल्छ । उपभोक्ता र हामीबीच नङ मासुको सम्बन्ध हुन्छ । तर हजुरले मलाई उपहारको रूपमा कसैको हातमा सुम्पनुभयो । तर ऊ मेरो असली उपभोक्ता हुन सकेन त्यसैले मेरो महत्व उसले बुझ्न सकेन । म लाचार भएर उसको घरमा मूल्यहीन र अर्थहीन भएर बस्न बाध्य भए ।

"अनि के भयो त , त्यसपछि , उनीहरूले उपभोग गरेनन् तँलाई -"- म केही चर्को स्वरमा भन्दै छु ।

"गरेनन् हजुर.. , गरेको भए म यहाँ हजुरकोमा कसरी आइपुग्थे - "

"त्यसपछि के भयो लौ बता.. म जान्न साह्रै इच्छुक छु । "

"म दराजमा बन्द भएर बसेको धेरै समयपछि एकदिन हाकिमकी स्वास्नीको स्वर सुने, ' ए हजुर.. यो चियाको प्याकेट पल्लोघरको डाक्टरलाई दिऊ है , उसले कस्तो सहयोग गर्छ , रात बिरात बच्चाहरू बिमारी हुँदा पनि आएर हेरिदिन्छ । केही दिनु पर्छ नत्र लाज हुन्छ । यसरी फोकटमा आएको चीज हो । त्यसै बसेको छ दिऊ है ।'

"देऊ न त , आखिर काम लाग्ने मानिस हो । दिँदा पनि यसको महत्व बढ्छ ।" यसरी म एकठाउँबाट अर्को ठाउँमा बेचिएँ। म लाचार र विवश थिएँ । म मृतआत्मा लिएर बाँच्न बाध्य थिएँ ।"

"त्यसपछि के भयो भन न त ।"

"त्यसपछि डाक्टरको घरमा पनि म निकै दिन बसे किचनको कपबोर्डमा । त्यहाँ पनि कसैले मेरो सदुपयोग गरेनन् । डाक्टर कफी पिउथ्यो । अरू कडा रङ्गको चिया खान्थे । म त्यसै उनीहरूको रमिता हेरेर बस्न बाध्य थिएँ । एकदिन कानमा डाक्टरले मेरो नाउ लिएको आवाज आयो ।

ऊ भन्दै थियो - "सुन ओ डार्लिङ्ग यो चियाको प्याकेट छ नि त्यसै पडिरहेछ । यसलाई कतै तह लाऊ है । "

"कहाँ तह लाउने हो भनि हाल्नुस् न । "

"कहाँ तह लाउने नि उही त हो । जहाँबाट सब काम कुरा हुन्छ । अहिले टेनिङ् को हल्ला चलिरहेछ , कतै विदेश जानेमा आफ्नै नाम परिहल्छ कि भनेर काठमाडौ जाँदै छु । उही उपसचिव कहाँ पुर्याउनुपर्यो । श्रद्धा पनि बढ्छ । काम पनि भइहाल्छ । "

"हुन्छ , लगिहाल्नुस् न त यसको यहाँ के काम छ । "

यसरी म फेरि डाक्टरकोबाट उपसचिवको घरमा भित्रिए ।

"अनि त्यसपछि के भो - "

म धङधङतीमा नै सोध्दै छु ।

"त्यसपछि म त्यहाँ पनि धेरैदिनसम्म बसेँ । एकदिन उपसचिवकी श्रीमतीले मेरो नाम पुर्कादै थिइन् - " ए हजुर सुनिस्योस, यो चियाको प्याकेट छ नि त्यो मिडियाको मान्छेलाई दिऊ है । उसले मेरो धेरै काम गरिदिएको छ । हामी यहाँ कोही खाँदैनौँ फिका चिया, उनीहरू फिका चिया नै खान्छन् । "

उपसचिवकी श्रीमती लेखिका थिइन् । उनको लेखहरू पत्रिका छापिरहन्थ्यो । त्यसैले मिडियाको मान्छे भनेको हजुरको बहिनीजुवाइलाई दिने भनेर भनेका थिए । उपसचिवले पनि सजिलै हुन्छ भनिदियो । त्यसपछि म फेरि मिडियाको घरमा पुगेँ । यसपल्टचाहिँ मलाई खुसी लागेको थियो उनीहरू फिका चिया नै मन पराउँछन् भनेको सुनेर । तर चाँडै नै मेरो खुसीमा चट्याङ्ग पर्यो किनभने उनीहरू चाँडै नै अमेरिका जाने कुरा गर्दै थिए । उनीहरू अमेरिका जाँदा कतै मलाई कन्टेनरमा मिल्काएर जान्छन् कि भन्ने मलाई ठूलो चिन्ता थियो । तर भाग्यबश हजुरका बहिनीजुवाइ रहेछन् र मलाई सही ठाउँमा ल्याइ पुर्याइए । अब मलाई खुसी लागेको छ ।..हजुरसँग म एउटा बिन्ती चढाउँछु...अब हजुरले कहिल्यै यस्तो उपहार दिनु हुने छैन , जुन उपहार , उपहारको लागि उपहार होस् उपहारको पनि सही अर्थ लागोस् र यसको सही सदुपयोग होस् । "

यति भन्दै ऊ रुन थाल्यो । उसको रुवाइ देखेर मेरो मन विचलित भयो वास्तवमा चियाको कहानी सुनेपछि एकछिन म स्तब्ध भएँ । अब कहिल्यै कसैलाई त्यस्तो उपहार टक्रयाउदिनँ जुन उपहार उपहारको लागि उपहार हुनेछ भनेर कसम पनि खाएँ ।

यत्तिकैमा छोराले झकझकायो, मेरो तन्द्रा टुटछ । ऊ भन्दै थियो "बुबा, बुबा टीभीमा भन्दै छ भोलिदेखि चिया फ्याक्टीमा काम शुरु हुन्छ रे हडताल फिर्ता लिए रे । "

'हो' म झस्केँ । अब मेरो चिया प्याकेट जस्ता हजारौँ चियाका प्याकेटहरू मेरो चेतन अवस्थामा सही उपभोग हुन पाउने भए भनेर रमाउने छन् । मेरो मन रुवा जस्तो हलुङ्गो भयो ।